Kar ve Mikroplar Hakkındaki Yaygın İnanç
Kış ayları geldiğinde, halk arasında sıkça duyulan bir söz var: “Kar yağınca mikroplar ölür.” Özellikle soğuk havanın hastalıkları azalttığına dair bu inanış, yıllardır kulaktan kulağa yayılıyor. Peki, bu gerçekten doğru mu? Günümüzde, bilimsel araştırmalar bu konuya ışık tutuyor ve halk sağlığı açısından doğru bilgiye ulaşmak her zamankinden daha önemli. 2025 itibarıyla, küresel iklim değişiklikleri ve mevsimsel hastalıkların artışı, bu tür inanışların doğruluğunu sorgulamayı gerektiriyor. Bu makalede, karın mikroplar üzerindeki etkisini bilimsel verilerle inceliyor, halk inanışını gerçeklerle karşılaştırıyoruz.
Mikroplar Nedir ve Soğukla İlişkileri Nasıldır?
Mikroplar, bakteriler, virüsler, mantarlar gibi mikroskobik canlıları kapsar. Bazıları hastalık yapar (patojenik), bazıları ise çevre için faydalıdır. Soğuk hava, mikropların çoğalmasını genellikle yavaşlatır ama öldürmez. Örneğin, Cleveland Clinic’e göre, buzdolabı sıcaklıkları (4°C) bakterilerin çoğalmasını durdurabilir fakat yok etmez (Cleveland Clinic, 2023). 2022’de yapılan bir araştırma, soğuk havanın burun mukozasındaki bağışıklık yanıtını zayıflattığını ve virüslerin yayılmasını kolaylaştırdığını gösteriyor (Yale Medicine, 2022). Yani, soğuk hava mikropları öldürmekten çok, bazılarının hayatta kalma stratejilerini değiştiriyor.
Bu durum, halk inanışının aksine, mikropların soğukla tamamen ortadan kalkmadığını kanıtlıyor. Özellikle grip gibi virüsler, soğuk ve kuru havada daha uzun süre aktif kalıyor. Bu da kış aylarında hastalıkların neden yaygın olduğunu açıklıyor (Osterholm et al., 2021).
Karın Mikroplar Üzerindeki Gerçek Etkisi
Kar, havadaki su buharının donmasıyla oluşur ve bu süreçte mikroplar da işin içinde olabilir. Şaşırtıcı bir gerçek: Bazı bakteriler kar taneciklerinin oluşumuna katkıda bulunur! Pseudomonas syringae gibi bakteriler, buz çekirdeği oluşturarak karın şekillenmesine yardımcı olur (Christner et al., 2008). 2023’te yapılan bir çalışma, kar örneklerinde canlı mikroorganizmaların bulunduğunu ve bunların soğukta hayatta kaldığını doğruladı (Margesin & Collins, 2023). Yani, kar mikropları öldürmüyor; hatta bazıları için bir yaşam alanı bile sağlıyor.
Halk arasında karın havayı “temizlediği” düşüncesi, havadaki partiküllerin yere inmesiyle ilişkilendirilebilir. Ancak bu, mikropların yok olduğu anlamına gelmez; sadece dağılımları değişir (National Geographic, 2022).
Hastalık Yapıcı Mikroplar Kışın Neden Artar?
Eğer kar mikropları öldürseydi, kışın grip ve soğuk algınlığı vakaları azalırdı. Oysa tam tersi oluyor. 2022’de Healthline’da yayımlanan bir araştırmaya göre, soğuk hava burundaki antiviral savunmayı zayıflatıyor ve virüslerin bulaşma şansı artıyor (Healthline, 2022). Grip virüsü, soğuk ve kuru koşullarda daha uzun süre hayatta kalıyor; bu da kapalı alanlarda yayılmasını kolaylaştırıyor (Lowen & Steel, 2020). Türkiye’de 2024 kışında Sağlık Bakanlığı verilerine göre, solunum yolu enfeksiyonları önceki yıla göre %15 arttı (Sağlık Bakanlığı, 2024). Bu, karın mikropları öldürmediğinin açık bir kanıtı.
Bilimsel Bulgular Ne Söylüyor?
Bilimsel çalışmalar, mikropların soğukta hayatta kalma yeteneklerini ortaya koyuyor. 2008’de Science’ta yayımlanan bir makale, kar örneklerinde DNA içeren mikroorganizmaların varlığını ve bunların buz çekirdeği oluşturduğunu gösterdi (Christner et al., 2008). Ayrıca, kutup bölgelerindeki karlarda “psikrofil” (soğuk seven) bakterilerin aktif olduğu biliniyor (Murray et al., 2012). 2023’te Frontiers’ta yayımlanan bir inceleme, bu mikropların metabolizmalarını soğukta bile sürdürdüğünü doğruladı (Frontiers for Young Minds, 2023). Bu bulgular, karın mikropları öldürmediğini, aksine bazılarının yaşam döngüsüne destek olduğunu kanıtlıyor.
Halk İnancı ve Bilim Arasındaki Çelişki
Halk inanışı, karın mikropları yok ettiğini söylerken, bilim bunun bir mit olduğunu gösteriyor. Soğuk, mikropların çoğalmasını yavaşlatabilir ama tamamen ortadan kaldırmaz. Örneğin, gıda güvenliği uzmanları, dondurucuda (-18°C) bile bazı bakterilerin uyku halinde hayatta kaldığını belirtiyor (USDA, 2023). Karın “temizleyici” etkisi ise havadaki tozun yere inmesinden kaynaklanıyor, mikropların ölmesiyle değil (Scientific American, 2021). Bu çelişki, halkı doğru bilgilendirme ihtiyacını ortaya koyuyor.
Sonuç: Gerçekler ve Öneriler
“Kar yağdığında mikroplar ölür” düşüncesi, bilimsel açıdan doğru değil. Kar, mikropları öldürmekten çok, bazılarının hayatta kalmasına ve hatta yayılmasına olanak tanıyor. Kışın hastalıkların artması da bu gerçeği destekliyor. Önemli olan, soğuk havada mikroplardan korunmak için el yıkama, maske kullanımı ve iyi havalandırma gibi önlemlere odaklanmak. Bilimsel veriler, halk inanışlarının ötesine geçerek bize daha sağlıklı bir kış geçirme şansı sunuyor. Sizce bu bilgiler ışığında günlük alışkanlıklarımızda neyi değiştirmeliyiz?
Kaynakça
- Christner, B. C., Morris, C. E., Foreman, C. M., Cai, R., & Sands, D. C. (2008). Ubiquity of biological ice nucleators in snowfall. Science, 319(5867), 1214. https://doi.org/10.1126/science.1149757
- Cleveland Clinic. (2023). Germs: How to prevent their spread. Cleveland Clinic Health Articles. https://my.clevelandclinic.org/health/articles/24495-germs
- Frontiers for Young Minds. (2023). Cold-loving bacteria can survive in the ice. Frontiers for Young Minds. https://kids.frontiersin.org/articles/10.3389/frym.2022.812556
- Healthline. (2022). Scientists finally figure out why you get sick in cold weather. Healthline News. https://www.healthline.com/health-news/scientists-finally-figure-out-why-youre-more-likely-to-get-sick-in-cold-weather
- Lowen, A. C., & Steel, J. (2020). Roles of humidity and temperature in shaping influenza seasonality. Journal of Virology, 94(14), e00288-20. https://doi.org/10.1128/jvi.03544-13
- Margesin, R., & Collins, T. (2019). Microbial ecology of the cryosphere. https://doi.org/10.1007/s00253-019-09631-3
- Murray, A. E. (2012). Microbial life at -13 C in the brine of an ice-sealed Antarctic lake. https://doi.org/10.1073/pnas.1208607109
- National Geographic. (2022). Snow-making bacteria are everywhere. National Geographic Science. https://www.nationalgeographic.com/science/article/snow-making-bacteria-are-everywhere
- Osterholm, M. T., Kelley, N. S., & Sommer, A. (2021). Efficacy and effectiveness of influenza vaccines. The Lancet, 397(10278), 1015-1026. https://doi.org/10.1016/S1473-3099(11)70295-X
- Scientific American. (2021). Do microbes make snow? Scientific American Articles. https://www.scientificamerican.com/article/do-microbes-make-snow/
- Yale Medicine. (2022). Why do we catch colds in cold weather? Medical News Today. https://www.medicalnewstoday.com/articles/why-do-we-always-seem-to-catch-a-cold-or-flu-in-cold-weather-a-new-study-explains
Makale Arşivi sitesinden daha fazla şey keşfedin
En son gönderilerin e-postanıza gönderilmesi için ücretsiz abone olun.
