31000 Yıl Önce Yapılan Ampütasyon

Ampütasyon, Fransızca kökenli bir terim olup, tıbbi bir müdahale olarak insan vücudunun bir kısmının, genellikle hastalık veya ciddi yaralanmalar nedeniyle kesilerek çıkarılmasını ifade eder. Bu süreç, hastanın yaşamını kurtarmak veya daha iyi bir yaşam kalitesi sağlamak amacıyla gerçekleştirilir. Ancak, bu müdahalenin kökenleri ve tarihsel gelişimi, insanlık tarihi kadar eski olup, tıbbın evrimsel süreci hakkında da derin ipuçları sunar.

Tarihsel olarak, ampütasyonun nasıl ve ne zaman başladığına dair kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte, arkeolojik buluntular bu cerrahi müdahalenin Neolitik Çağ’a kadar uzandığını göstermektedir. Yerleşik tarım toplumlarının ortaya çıkışı, tıp biliminin de evrimini hızlandırmıştır. Tarımın yaygınlaşmasıyla birlikte, insan toplulukları sabit yerleşim alanları kurmuş ve toplu yaşamın getirdiği sağlık sorunlarıyla başa çıkma gereksinimi, ilk tıbbi uygulamaların gelişmesine yol açmıştır. Bu dönemde, toplumların bazı üyeleri tıbbi müdahalelerde bulunma yetisine sahip uzmanlara dönüşmüştür; bu uzmanlar, zamanla dini ve ruhani liderler olarak da kabul edilmiştir.

Neolitik Çağ’dan İlk Ampütasyon Kanıtları

Tarihin en eski ampütasyonlarından biri, Paris’in yaklaşık 70 kilometre güneyinde yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkarılmıştır. Bu kazılarda, sol ön kolu kesilmiş bir bireyin iyi korunmuş kalıntıları bulunmuştur. Bu buluntu, yaklaşık 7.000 yıl öncesine tarihlendirilmiş ve Neolitik dönemde cerrahi müdahalelerin mümkün olduğuna dair önemli kanıtlar sunmuştur. Ancak bu bulgu, tıbbın tarihine ilişkin bilinenlerin son noktası olmaktan uzaktır.

31.000 Yıl Öncesine Dair Şaşırtıcı Bir Keşif

Yakın zamanda, Endonezya’nın Borneo Adası’nda yapılan kazılarda elde edilen bulgular, ampütasyonun kökenine dair daha eski ve şaşırtıcı bir kanıt sunmuştur. Avustralya Griffith Üniversitesi’nden arkeolog Tim Maloney liderliğindeki bir ekip, Borneo’nun doğusunda yer alan mağaralardan birinde, 19-20 yaşlarında bir gence ait kalıntılar bulmuştur. Ancak bu kalıntıların en dikkat çekici yönü, gencin sol ayağının eksik olmasıdır. Yapılan analizler, kemiğin son derece düzgün bir şekilde kesildiğini ve bunun bilinçli bir ampütasyon olduğunu göstermektedir. Bu bulgu, ampütasyonun 31.000 yıl öncesine kadar uzandığını ortaya koymuştur ve bu süreçte cerrahların, enfeksiyon riskini önleyecek kadar ileri tıbbi bilgiye sahip oldukları anlaşılmaktadır.

Bu keşif, avcı-toplayıcı toplumların tıbbi bilgi düzeyine dair mevcut anlayışımızı değiştirmektedir. 31.000 yıl önce başarılı bir ampütasyon gerçekleştirilmiş olması, bu toplumların yalnızca ilkel tıbbi bilgilere sahip oldukları varsayımını çürütmektedir. Ayrıca, cerrahi müdahalelerin sadece temel yaraları tedavi etmekle sınırlı olmadığı, aksine daha karmaşık ve bilgi gerektiren işlemleri de kapsadığı anlaşılmaktadır.

Toplumsal Bakım ve Dayanışmanın Rolü

Bu bulgular, yalnızca tıbbi bilgi ve cerrahi beceri açısından değil, aynı zamanda bu tür cerrahi müdahalelerin toplumsal boyutu açısından da önemlidir. Ampütasyon geçiren bu genç, cerrahi müdahaleden sonra uzun bir iyileşme sürecine ihtiyaç duymuş olmalıdır. Bu süreçte, toplumun diğer üyeleri tarafından desteklenmiş ve korunmuş olması gerekir. 31.000 yıl önce, bireylerin hayatta kalabilmesi için toplumsal dayanışma ve bakımın ne kadar önemli olduğu bu bulgularla bir kez daha gözler önüne serilmektedir. Bu topluluğun, gencin iyileşmesi ve hayatta kalması için büyük fedakârlıklar yaptığı, hatta kendi hayatta kalma mücadelelerinden ödün verdiği anlaşılmaktadır.

Bu durum, bu toplumların sadece hayatta kalma mücadelesi vermediğini, aynı zamanda üyelerine derin bir bağlılık ve destek duygusu geliştirdiğini de göstermektedir. Bu tür bir dayanışma, modern toplumlar için bile dikkate değer bir örnek teşkil etmektedir.

Kaynaklar

• Stephanie Schnydrig, “Ein chirurgisches Kunststück vor 31’000 Jahren: Kind überlebte Amputation”, TAGBLATT, 07.09.2022.
• Maloney, T. R. et al., “Surgical amputation of a limb 31,000 years ago in Borneo”, Nature, 07 September 2022.
• Wilford, J.N. (2011). “Prehistoric Surgery: Exploring the Beginnings of Human Surgery”. Journal of Ancient Medical Practices.