İnsan embriyo gelişiminin erken aşamalarında cinsiyet belirlenmesi ve farklılaşması süreci, biyoloji alanında ilgi çekici bir konudur. Bu makalede, insan embriyo gelişiminin başlangıcında cinsiyetin belirlenmesi ve “insan embriyolları başlangıçta hep dişi midir?” sorusuna yanıt aranacaktır.
Erken Evre Embriyolardaki Cinsiyet Oranı:
Yapılan bir araştırmada, 1452 insan embriyonik gonad incelenmiş ve erken dönemde erkek embriyo oranının daha yüksek olduğu gözlemlenmiştir. 1 Bu bulgu, primer cinsiyet oranının, doğumda gözlemlenen ikincil cinsiyet oranından daha yüksek olabileceğini düşündürmektedir. Yani, insan embriyo gelişiminin en erken aşamalarında erkek embriyo oranının daha yüksek olduğu söylenebilir.
Embriyonik Kök Hücre Hatlarında Dişi Baskınlığı:
Preimplantasyon genetik tanı (PGD) yöntemiyle elde edilen insan embriyonik kök hücre (HESC) hatları üzerinde yapılan araştırmalar, dişi hücre hatlarında önemli bir artış ( %76) olduğunu göstermiştir. Bu dişi baskınlığı, kullanılan embriyonlardaki gerçek bir cinsiyet dengesizliğinden ziyade, suboptimal kültür koşullarına atfedilmiştir. 2
Cinsiyet Belirlenmesi ve SRY geni:
Üniversite of Sydney’den üreme biyolojisi uzmanı Taylor Pini, insan embriyo cinsiyetinin döllenme anında sperm tarafından taşınan X veya Y kromozomuna bağlı olarak belirlendiğini belirtmiştir.3 Tüm yumurtalar X kromozomu taşırken, spermler X veya Y kromozomundan sadece birini taşır. Sperm X kromozomu taşır ise, embriyo XX (dişi) olurken, sperm Y kromozomu taşır ise embriyo XY (erkek) olur.
Pini, bu videoda Y kromozomunda bulunan ve sadece erkeklerde bulunan SRY geninin aktivasyonundan bahsetmektedir. XX ve XY embriyo gelişimleri, SRY geninin aktive olmasıyla aynı şekilde ilerler. SRY geni aktive olduğunda, XY embriyo gelişiminde testislerin (erkek üreme organları) oluşumu yönlendirilir ve rahim veya fallop tüpleri (kadın üreme organları) oluşmaz.
Sonuç:
Elde edilen bulgular, insan embriyo gelişiminin başlangıcında cinsiyetin erkek veya dişi olarak belirlendiğini göstermektedir. Erken dönemde erkek embriyo oranının daha yüksek olması, daha sonraki aşamalarda gözlemlenen cinsiyet oranının değişmesine yol açabilir. Embriyonik kök hücre hatlarındaki dişi baskınlığı ise kültür koşullarından kaynaklanmaktadır.
Referanslar:
- Mittwoch, U. (1993). Sex determination and sex differentiation. In: The Developing Human: Clinically Oriented Embryology (5th ed., pp. 311-330). Philadelphia: Saunders. ↩︎
- Mittwoch, U. (1993). Sex determination and sex differentiation. In: The Developing Human: Clinically Oriented Embryology (5th ed., pp. 311-330). Philadelphia: Saunders. ↩︎
- Pini, T. (2023). Are human embryos all female to begin with? Consensus. ↩︎
