Yeryüzü Eğitimi: Değişen Dünya Koşullarında Eğitim Sistemini Ve Sorunlarını Toplumsal Ve Sosyokültürel Açıdan Tekrar Düşünmek

Eğitim, tüm ülkeler için hayati bir meseledir. Bu nedenle eğitim, bugün en çok üzerinde konuşulan ve tartışılan öncelikli konudur. Ülkelerin gelişmişlik düzeyi eğitimle paralel olarak değişir. Bir medeniyet için varoluşsal mesele olarak görülen eğitim, gelecek nesillerin şekillenmesinde kilit rol oynamaktadır. Bu nedenle eğitim sorunu halledilmeden diğer sorunların hiçbiri çözülemez. 

Peki eğitim ne içindir?

Eğitim-öğrenmeyi kolaylaştırma süreci olarak- daha insan bile olmadığımız dönemlerden beri insan topluluklarının ayrılmaz bir parçasıydı. Ne de olsa, insanlar bilgiyi bir bireyden diğerine ileten tek tür değil. Örneğin hem şempanzeler hem de yunuslar, genç nesillerine kendi topluluk ve sürülerine ait yem arama ve avlanma tekniklerini öğretiyorlar. Öğrenme çok çeşitli türlerde, hatta bitki ve bakterilerde bile gözleniyor. Öğrenme, temel olarak canlı olmanın doğal bir parçası olduğundan -ve hayatta kalma şansını artırdığından- eğitimin rolü hem öğrenen birey hem de bu bireyin parçası olduğu sosyal grup (ve tür) için hayatta kalmayı kolaylaştırmak olabilir. (Trivedi, 2004)

İnsanlar evrimleştikçe -ve günden güne hayatta kalmanın ötesi-ne geçerek, yazı, sanat, araçlar ve benzeri sistemleri geliştirdikçe- daha karmaşık kültürel sistemler oluştu ve eğitsel öncelikleri şekillendirmeye yardımcı oldu. David Lancy, John Bock ve Suzanne Gaskins gibi antropologlar bunu, “öğrenmenin nihai noktaları…

kültürel olarak tanımlanır” diye açıklar. Bir başka deyişle eğitim, çocuklara büyük olasılıkla hayatlarının devamını sürdürecekleri fiziksel ve sosyal gerçeklik içinde, hayatta kalmaları için gerekli olan araç ve bilgiyi vererek içine doğdukları kültürdeki yaşama hazırlar. (Lancy, Bock ve Gaskins, 2012)

Bu, kültürel bilginin insanın yakın çevresinde hayatta kalmak ve gelişmek için ihtiyacı olan bilgiyle doğru orantıda olduğu insanlık tarihinin büyük bir bölümü için yeterli olabilir (örneğin, hangi bitki ve hayvanların tehlikeli olduğunu, hangilerinin yenebileceğini ayırt etme, ateş yakma, gerekli aletler, giysi ve barınak yapma, komşu topluluklarla bir arada yaşayabilme gibi). Ancak, artık günümüzde çoğu insanın içine doğduğu kültür, kaynakları müsrifçe kullanarak ve sürdürülebilir olmayan seviyelerde tüketimi teşvik ederek dünyanın sistemlerini çökerten, sayısız türün ve insan topluluğunun yaşamını tehlikeye atan tüketim kültürlerinin farklı çeşitlerinden biri. (Assadourian, 2010)

Ve sonuç olarak insanların içinde bulunduğu şartlar değiştikçe kültürel bilgi kavramında da değişiklikler yaşanmıştır. Bu değişiklikler, normal olarak eğitim sistemine de yansımaktadır.

Yukarıda da belirtildiği gibi Lancy, Bock ve Gaskins gibi antropologların tarifiyle bireylerin hayatlarını idame ettirmek için, ayaklarının üzerinde durabilmeleri için onlara gereken araç ve bilgiyi veren eğitim sisteminin, günümüzde tüketimi teşvik eden çağdaş kültür sisteminin zararlarının önüne geçebilmek, en azından minimize edebilmek için çözüm yolları üretmesi gerekmektedir. Esasen çözüm noktasında yapılabileceklerden en önemlisi şudur:

Öğrencilere, sosyal hayatın çeşitli yönleri ve sosyal işbölümünün önemini kavratacak gözlemler yapmak fırsatını vermeli, çocukların ileride katılacakları sosyal hayatın problemleri sezdirilmeli, sınıfta bu konular inceleme ve tartışma alanı olarak seçilmelidir. (Arvasi, 2015)

Bu yöntem ile sosyal hayatın problemlerini sezecek olan çocuk, bu problemlere karşı gözünü açtığı tüketimi teşvik eden kötü düzen içerisinde hayatını sürdürebilecek, kendi kendine yetebilecek duruşu ortaya koyabilmesi için yapması gerekenlerin farkında olur. Ayrıca bu yöntem, sosyal işbölümünün önemini kavratacak gözlemler yapma fırsatını verdiği öğrencilerin bir nevi imece usulü ile belli iş türleri üzerinde uzmanlaşmasını sağlayarak ve işin yapılabilirlik süresini kısaltarak, işin verimlilik ve etkinliğini artırmaya, kişilerin birbirleriyle yardımlaşarak ve birbirlerini destekleyerek bütünlük içinde iş görmelerine katkı sunar. Kaldı ki sosyal hayatın içinde var olmanın yolu toplumda sağlıklı ve huzurlu yaşamaktan geçer. Toplumda sağlıklı ve huzurlu yaşamak için de başkalarının yardımlarına gereksinim duyarız.

İnsanların gelecekte de gelişimlerini sürdürebilmeleri için, eğitimi sistemsel olarak yeniden düşünmemiz lazım gelirken öğrencilerin hızlı ekolojik değişimlerden geçen gezegende hayatta kalabilmeleri için en yararlı olacak bilgileri öğrenmelerine yardımcı olmamız gerekir. Bu noktada özellikle eğitim kurumlarına büyük görevler düşmektedir.

Bir defa okul dört tarafı örülü, sadece öğretmen ve öğrencilerin girip çıkabildiği, toplumun ve hayatın gürültüsünden uzak, kapalı bir kurum olarak düşünülmemelidir. Okul öğrenmenin, bilginin, aydınlanmanın olduğu her yerdir. Sadece okul değil, insanın içinde yaşadığı toplum ve hayat da o insana yeni bir şeyler öğretir.

Bu yüzden okul, hayattan ve toplumdan ayrı düşünülecek bir kurum değildir. Okul, hayat ve toplum birbirini tamamlayan aktörlerdir.

Okul hayatın içinde, hayat için ve hayatla beraber teşkilâtlanmak ve faaliyette bulunmak zorundadır. Unutmamak gerekir ki, her okul çevresinden etkilenmek ve çevresini etkilemek gibi iki görevi beraber yapmak durumundadır. (Arvasi, 2015)

Yani en az hayat ve toplum kadar, okul ve eğitim de bir sosyal etkileşim işidir. Bu yüzden şu hususu bilmek oldukça önemlidir:

Eğitim yaparken ferdi gruptan, okulu toplumdan uzaklaştırmak ve koparmak yararlı olmaz. Toplum başlı başına bir eğitim alanıdır. Çağdaş bir dünyanın etkilerine kapalı bir ortamda çağdaşlaşmak imkânı yoktur. (Arvasi, 2015 s.38)

Ancak bütün bunlarla birlikte tamamen sosyal hayatın bir yansıması, bir kopyası olmuş bir okul da düşünülemez. Bir kere okul, tamamen sosyal hayatın bir kopyası olmamalı, kendisini gelecek zamanlara göre ayarlamasını bilmeli, sosyal hayata nazaran daha planlı, daha programlı, daha sistemli ve kontrollü yürümesini bilmelidir.

Yani bir başka deyişle sosyal hayatı merkeze almak şartıyla, fakat gelecek zamana endeksli ve sosyal hayata nazaran daha realist, daha rasyonel bir sistemin okullarda, eğitim kurumlarında geçerli kılınması; öğrencilere sadece mevcut sosyal düzeni yansıtmakla kalmaz; gelecekte karşılaşabileceği sorunlara karşı çözüm üretme becerisi kazandırır. Bu sayede öğrenciler, gelecek zamana ve değişen dünyaya adapte olma yeteneği geliştirir. Böylelikle öğrenciler, günümüzdeki sosyokültürel gerçekliği sorgulayabilen ve bizi bu ekolojik intiharın eşiğinden döndürecek ve sürdürülebilir bir gelecek sağlayacak cesur liderlere dönüşebileceklerdir.

Bu yüzden de onlara bütün bunları başarabilecek cesur liderlere dönüşmeleri için gereken araç ve stratejileri sağlamalıyız. Ama bu bile yeterli değil.

İnsan medeniyetinin gezegene şu ana kadar verdiği hasarı göz önüne aldığımızda, öğrencilerin aynı zamanda gelecekte yaşanması kaçınılmaz hale gelen ekolojik değişimlere nasıl hazırlanıp uyum sağlamaları gerektiğini ve bunu yaparken gezegenin sistemlerini onarmayı ve kendi insanlıklarını korumayı öğrenmeleri gerekiyor. (Assadourian ve Mastny, 2017)

Bunu başarabilen bireyler; toplumsal sorumluluğu, kolektif bilinci ve doğayla uyumu ön plana çıkaran kültürel değerleri öne çıkarabilirler.

Kaynakça:

• Bijal Trivedi, “Chimps Shown Using Not Just a Tool but a “Tool Kit,” National Ge-ographic News, 6 Ekim 2004; John Downer Productions Ltd., “Dolphins: Spy in the Pod,” 1. Bölüm, 2014; Charles I. Abramson ve Ana M. Chicas-Mosier, “Learning in Plants: Lessons from Mimosa pudica,” Frontiers in Psychology, 31 Mart 2016; “Mi-mosa Plants Have Long Term Memory, Can Learn, Biologists Say,” Sci-News.com, 16 Ocak 2014; Michael Hopkin, “Bacteria ‘Can Learn,” Nature, 8 Mayıs 2008.
• David F. Lancy, John Bock ve Suzanne Gaskins, “Putting Learning in Context,” David F. Lancy, John Bock ve Suzanne Gaskins, ed., The Anthropology of Learning in Chil-dhood (Plymouth, Birleşik Krallık: AltaMira Press, 2012), 5.
• Erik Assadourian, “The Rise and Fall of Consumer Cultures,” Worldwatch Enstitüsü, State of the World 2010: Transforming Cultures (New York: W. W. Norton & Com-pany, 2010), 3-20.
• Dünyanın Durumu 2017: Yeryüzü Eğitimi: Değişen Gezegende Eğitimi Yeniden Düşünmek Worldwatch Enstitüsü Editörler: Erik Assadourian, Lisa Mastny Çeviren: Duygu Kutluay
• Eğitim Sosyolojisi Bilgeoğuz Yayınları 2015: Seyyid Ahmed Arvasi