Okyanusya bölgesinde yaşayan Türk toplulukları, zengin bir tarihî mirasa sahiptir. Bu gruplar, Avustralya, Yeni Zelanda ve Papua Yeni Gine gibi ülkelerde farklı göç dalgalarıyla şekillenmiştir. Türkler, iş fırsatları, siyasi çatışmalar ve kültürel bağlar nedeniyle bu kıtaya yerleşmişlerdir. Aşağıda, bu toplulukların kategorilere ayrılmış detaylı incelemesini bulacaksınız.
Avustralya Türkleri: Göç ve Yerleşim Süreci
Avustralya Türkleri, kıtanın çeşitli şehirlerinde yoğunlaşan bir topluluktur. Özellikle Sidney, Melbourne, Canberra ve Perth gibi merkezlerde yaşayan bu grup, 2007 verilerine göre 60.000’i aşan bir nüfusa sahiptir. Göçmenler, Türkiye’nin yanı sıra Kıbrıs, Batı Trakya, Bulgaristan ve Suriye gibi bölgelerden gelmiştir; toplam sayı ise yaklaşık 160.000’e ulaşmaktadır.
Bu topluluk ağırlıklı olarak işçi sınıfından oluşsa da, ticaret ve sanayi alanlarında da başarılar elde etmiştir. Örneğin, Batı Avustralya’da ülkenin en büyük hurma üreticisi bir Türk girişimcidir. Bu kişiler, kıtada hurma yetiştiriciliğini ve ticaretini başlatan öncüler arasındadır.
Osmanlı Dönemi ve Erken Göçler
Avustralya’daki Türk izleri, 19. yüzyıla dayanır. 1860-1900 yılları arasında, çoğunlukla Müslüman deveciler kısa süreli göçlerle kıtaya gelmiştir. Bu gruplar, deve kervanlarıyla Güney Avustralya’nın iç bölgelerinde yün ve mal taşımacılığı yapmıştır. Kökenleri Britanya Hindistanı, Afganistan, Mısır ve Türkiye olan bu deveciler, genellikle “Afganlar” olarak anılmıştır.
1911 nüfus sayımında yaklaşık 300 Türk yerleşimci kaydedilmiş olsa da, Birinci Dünya Savaşı sırasında sayıları azalmıştır. Savaşta karşı cephelerde yer alan Avustralya ve Osmanlı İmparatorluğu, bu göçü etkilemiştir.
Türkiye Cumhuriyeti Dönemi Göçleri
1967’de Türkiye ve Avustralya arasında imzalanan ikili anlaşma, göçün dönüm noktası olmuştur. Bu anlaşma öncesi Avustralya’da 3.000’den az Türk kökenli kişi varken, 1968-1974 arasında yaklaşık 19.000 göçmen gelmiştir. Göçmenler genellikle kırsal kökenli olup, %70’i kalifiye olmayan işçilerden oluşuyordu. 1980’lerde ise kalifiye başvuru sayısı artmıştır.
Türk topluluğunun yarısından fazlası Victoria eyaletine, özellikle Melbourne’ün kuzeybatı banliyölerine yerleşmiştir. Sonraki yıllarda nüfus 100.000’e yaklaşmıştır. 2006 sayımına göre, Orta Doğu doğumlu 193.633 kişi arasında Türkiye doğumlular %15,7 oranındadır.
Kıbrıs Kökenli Türk Göçü
Kıbrıslı Türk göçü, 1940’ların sonlarında başlamıştır. 1947’de 66 kişiyle ilk dalga gerçekleşmiş, Beyaz Avustralya Politikası kapsamında Müslüman olarak kabul edilen tek grup olmuşlardır. 1947-1956 arasında 350 yerleşimci kaydedilmiştir.
1955-1960’larda Kıbrıs’ın bağımsızlığı yaklaşırken, “enosis” tehdidi nedeniyle göç hızlanmıştır. 1963-1974 arası EOKA saldırıları, birçok Kıbrıslı Türk’ü Avustralya’ya yöneltmiştir. İlk göçmenler fabrikalarda ve inşaatlarda çalışmış, bazıları ise girişimci olup kendi işlerini kurmuştur.
1974 Yunan darbesinin ardından Türkiye’nin Barış Harekâtı, Kıbrıs’ı bölmüş ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin 1983’te kurulmasına yol açmıştır. Uluslararası ambargolar nedeniyle ekonomik zorluklar yaşayan Kıbrıslı Türkler, Avustralya’ya göçü sürdürmüştür.
Diğer Ülkelerden Göçler
Bulgaristan, Batı Trakya, Kuzey Makedonya, Almanya ve Batı Avrupa’dan Türk asıllı göçler de Avustralya’yı zenginleştirmiştir.
Yeni Zelanda Türkleri: Kültür ve Yerleşim
Yeni Zelanda Türkleri, çoğunlukla Türkiye ve Kuzey Kıbrıs kökenlidir; ancak Suriye ve Irak Türkmenleri de dahil edilmiştir. Bu diaspora, Türk mutfağını kebap, baklava ve lokum gibi ürünlerle tanıtmıştır. Ülkenin her köşesinde Turkish Kebab Shop’lar yaygındır ve Türk yemekleri büyük ilgi görür.
Topluluğun %80,6’sı Kuzey Adası’nda, geri kalanı Güney Adası’nda yaşar. Auckland (Waitematā, Devonport-Takapuna ve Orakei bölgeleri), Wellington ve Otago en yoğun alanlardır. Bazı Türkler kuzeyde otel işletmeciliği yapmaktadır.
Kültürel izler arasında Wellington’daki Atatürk’ü Anma Parkı öne çıkar. Çanakkale toprağı ve Atatürk’ün Anzak sözlerinin yer aldığı bu park, Tarakena Körfezi’ndedir. Ayrıca, 2017’de açılan Türk Anıtı, Pukeahu Ulusal Savaş Anıtı Parkı’ndadır.
Papua Yeni Gine Türkleri: Küçük Ama Etkili Topluluk
Papua Yeni Gine’de yaklaşık 50.000 yabancı arasında üç Türk ailesi ticaretle uğraşmaktadır. İlişkilerin mimarı bu aileler, 2006’dan beri ülkededir.
Müslüman nüfus 2000’lerde 1.000’in altındayken, şimdi 5.000-10.000 arası tahmin edilmektedir. Toplu ihtidalar yaşanmakta, Sünni çoğunluklu topluluk cami ve İslam merkezleri kurmuştur. İngiliz albay Sadık Sandback, 20 yıldır yerlilerin İslam’a geçişine vesile olmuş ve bir cami inşasında rol oynamıştır.
Kaynakça:
- https://www.australia.gov.au/about-australia/australian-story/afghan-cameleers
- Babacan, Hürriyet (2001), “Türkler”, Jupp, James (ed.), The Australian People: An Encyclopedia of the Nation, Its People and Their Origins , Cambridge University Press, s.709
- Hüssein, Serkan (2007), Dün ve Bugün: Avustralya’daki Kıbrıslı Türkler, Serkan Hussein, s.17
- Cleland, Bilal (2001), “Avustralya’daki Müslümanların Tarihi”, Saeed, Abdullah; Akbarzadeh, Shahram (editörler), Avustralya’daki Müslüman Toplulukları, New South Wales Üniversitesi, s.24
- Hüssein, Serkan (2007), Dün ve Bugün: Avustralya’daki Kıbrıslı Türkler, Serkan Hussein, s.18
- Papadakis, Yiannis; Peristianis, Nicos; Welz, Gisela (2006), Bölünmüş Kıbrıs: Modernite, Tarih ve Çatışma İçindeki Bir Ada, Bloomington: Indiana University Press, s.94
- Hopkins, Liza (2011), “Tartışmalı Bir Kimlik: Müslüman-Avustralyalı Kategorisine Direnmek”, Göçmenler ve Azınlıklar, 29 (1), Routledge: 110– 131, s.116
- Saeed, Abdullah (2003), Avustralya’da İslam, Allen & Unwin, s.9
- Inglis, Christine; Akgönül, Samim; de Tapia, Stéphane (2009), s.108
- https://medyagunlugu.com/yeni-zelandadaki-ataturk-parki/
- Röportaj: Yeni Zelanda’da Yaşam ve Göçmenlik Üzerine
- https://www.insamer.com/tr/ulke-profili-papua-yeni-gine/
