Erken Çocukluk Özel Eğitimi (EÇÖE); 0-6/8 yaş döneminde gelişimsel yetersizliğe sahip veya gelişimi risk altında olan özel gereksinimli çocuklara ve ailelerine sunulan hizmetler bütünüdür. Kendine özgü çalışma alanı, felsefesi, değerleri, amaçları ve ortaya çıkış nedenleriyle profesyonel alanyazını ve araştırmaları olan bir disiplin alanıdır (Tomris & Çelik, 2022, 23(1), 243-269). Bu amaçlar doğrultusunda; çocuğun ve ailenin içinde bulunduğu durumu anlama, değerlendirme, çocuğa ve yakın çevresine uygun hizmetler sunma süreci olarak tanımlanmaktadır (Oser & Cohen, 2003).
Akran Yeterliliği kavramını ele alacak olursak çocuğun akranlarıyla olumlu etkileşim kurabilmesi, sosyal beceriler geliştirebilmesi, iletişim kurma, paylaşma, iş birliği yapma ve çatışmaları çözme gibi davranışlarda başarılı olması anlamına gelir.
Akran yeterliliği kavramının önemine bakacak olursak akran yeterliliği yüksek çocukların hem sosyal hem de akademik açıdan daha uyumlu ve başarılı oldukları bilimsel olarak kanıtlanmıştır.
Erken Çocukluk Özel Eğitimi kavramını akran yeterliliği ile birlikte ele almak ise hem özel eğitime ihtiyaç duyan küçük çocukların gelişiminde hem de akran ilişkilerinde önemli bir perspektif sunar.
Erken Çocukluk Özel Eğitimi ile Akran Yeterliliği Arasındaki İlişki
Özel gereksinimli çocuklar, akran ilişkilerinde iletişim güçlüğü, sosyal beceri eksikliği, duygularını ifade etmede zorlanma gibi nedenlerle dezavantajlı olabilirler.
Erken özel eğitim programları, bu eksiklikleri gidermeye yönelik sosyal beceri eğitimi, oyun grupları, model olma ve akran destekli öğrenme stratejilerini içerir.
Akranlarla birlikte geçirilen kaliteli zaman, çocukların sosyal yeterliliklerini artırır.
Kaynaştırma/bütünleştirme uygulamaları, özel gereksinimli çocukların akranlarından öğrenmesine ve kabul görmesine katkı sağlar.
Sonuç olarak erken çocukluk özel eğitimi, yalnızca çocuğun bireysel gelişim alanlarını değil, aynı zamanda akran ilişkilerini de güçlendirerek sosyal uyumunu ve yaşam kalitesini artırır. Akran yeterliliğinin desteklenmesi, çocukların toplumsal kabulünü ve ileriki yaşamda bağımsızlıklarını doğrudan etkiler.
Kaynakça:
Erken Çocukluk Özel Eğitimi: Kuramsal ve Yasal Temeller, Dünya’daki ve Türkiye’deki Son Eğilimler-Gözde Tomris & Seçil Çelik, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2022, 23(1), 243-269
Oser, C., & Cohen, J. (2003). Improving Part C early intervention: Using what we know about infants and toddlers with disabilities to reauthorize Part C of IDEA. https://www.zerotothree.org/ztt_policy.html
