Erken Çocuklukta Müdahale Alanında Araştırma Ve Uygulamanın Sosyoloji Bilimi Bakımından Eğitime Etkisi

Erken çocukluk dönemi, bireyin temel bilişsel, sosyal ve duygusal becerilerinin şekillendiği kritik bir dönemdir.

Bu döneme yönelik yapılan araştırmalar ve uygulamalar yalnızca bireysel gelişimi değil, toplumun yapısal dinamiklerini de etkiler.

Sosyoloji bilimi, bu süreçlerin toplumsal eşitsizlikleri nasıl şekillendirdiğini veya azalttığını, sosyal rollerin nasıl kazandırıldığını ve toplumsal bütünleşmenin nasıl sağlandığını analiz eder.

ERKEN MÜDAHALE NEDİR?

Doğum öncesinden başlayarak özellikle 0–6 yaş arası çocuklara yönelik gelişim destekleyici eğitim ve bakım hizmetleri bütünüdür.

Müdahalenin amacı; gelişimsel gecikme risklerini azaltmak veya önlemek, engelli bireyleri desteklemek, öğrenme fırsatlarını artırmak, risk altındaki çocuklara yönelik planlı ve sistematik destek sağlamak ve çocukların toplumsal yaşama katılımını güçlendirmektir. Bu süreçte aileler temel paydaşlardır. Bu yüzdendir ki ailelerin yapacağı kültürel sermaye aktarımının oluşturacağı etkilerden dolayı aile merkezli uygulamalar hayati öneme sahiptir. Aile merkezli uygulamalarda muhakkak dikkate alınması gereken ailelerin kültürel birikimi, çocukların eğitim başarısında belirleyicidir. Çünkü ailelerin kültürel birikimi; onların sahip olduğu değerler, inançlar, dil, gelenek-görenekler, eğitim düzeyi, sosyal çevre ve yaşam pratikleri gibi unsurların toplamıdır. Bu birikim;

• Çocuk yetiştirme tarzlarını,

• Eğitim anlayışlarını,

• Okul-aile ilişkilerini,

Ve tabii ki erken müdahale süreçlerine yaklaşımlarını doğrudan etkiler.

Erken müdahale, kültürel çeşitliliği tanıyan ve destekleyen programlar uygulandığı takdirde çocukların kültürel uyumunu kolaylaştırır.

Ailelerin kültürel birikiminin öneminden dolayıdır ki aile merkezli uygulamalar bu süreçte çok önemli bir yer tutar. Bu yüzden aile merkezli uygulamaları ele alırken Medical School Hamburg, Uygulamalı Bilimler ve Tıp Üniversitesi’nden Prof. Dr. Manfred Pretis’in aktardığı hususlara göz atmak gerekir:

AİLE MERKEZLİ ERKEN ÇOCUKLUKTA MÜDAHALE UYGULAMALARI:

YANLIŞ İNANIŞLAR VE BİLİMSEL DAYANAKLAR

Medical School Hamburg, Uygulamalı Bilimler ve Tıp Üniversitesi

Aile Merkezli uygulamalar günümüz Erken Çocuklukta Müdahale (ECM) uygulamalarının en temel yapıtaşlarından biridir. Dr. C. Dunst ve arkadaşlarının deneysel uluslararası araştırmalara dayalı yaptıkları çalışmalar, özellikle Avrupa bağlamında EÇM uygulamalarının bilimsel dayanaklarının yetersiz olduğunu göstermektedir. Ancak, Orta Avrupa Ülkeleri’nde aile merkezli uygulamalar ev ziyareti hizmetleri ile ilişkilendirilerek devam etmekte, bu durumun aile merkezli uygulamaların hizmetin nerede sunulduğu ile ilişkilendirildiğini göstermektedir. 2012 yılında Kuzey Almanya’da 1456 ebeveyn katılımcı ile yapılan geniş katılımlı bir araştırma; (1) “aile merkezli uygulamaları” ebeveynler kendi açısından nasıl anlamaktadırlar?, (2) “aile merkezli uygulamalar” (Dr. C. Dunst’u teorik çalışmaların temelinde) hizmetin sunulduğu yer (ev ziyaretleri, okulöncesi kurumlar) yerler ile ilişkilendirilmiş midir? ve (3) “aile merkezli uygulamalar” beklenen çıktıları yansıtmakta mıdır? sorularına yanıt aramıştır. Bulgular ebeveynlerin; (a) kardeşlerin de dahil edildiği tüm aile üyelerinin katılımına önem veren, (b) ebeveynlerin gereksinimleri ile sunulan hizmetlerin eşgüdümlü olduğu ve (c) bilgi verici ve danışmanlık temelli uygulamaları “aile merkezli uygulamalar” olarak anladıklarını göstermiştir. Algılanan aile merkezli uygulamalar ile çıktılar arasında istatiksel olarak korelasyon bulunmamıştır. Bu çalışmada aile merkezli uygulamaların, hizmet alınan yerden daha çok profesyonel bir tutum olarak algılandığını görülmüştür. Aile merkezli uygulamalar algılanan çıktılar açısından ebeveynin yanıtlayıcılığı, etkileşime katılım, ilgi-temelli etkinlikler gibi pek çok önemli faktör arasında anlamlı bir rol oynamaktadır. (ICECI2014 Kongresi, Özet Kitapçığı, Antalya, 2014, s. 30)

Bu tezlerin ışığından yola çıkarak aile merkezli uygulamalarla desteklenen erken müdahale programlarından daha çok verim alınabileceği sonucuna ulaşmak mümkündür. Şimdi erken müdahale programlarının sağladığı faydalara, kazanımlara göz atalım:

ARAŞTIRMALAR VE BİLİMSEL KANITLARIN IŞIĞINDA ERKEN MÜDAHALE PROGRAMLARININ FAYDALARI

Bu programlar, erken yaştaki çocukların gelişim durumunda fark yaratması ve çocuğun iyileştirici çabalarının daha hızlı olmasını sağlamaktadır. Risk altındaki çocuğa sahip ebeveynlerin çocukları için yeterli bakım, eğitim ve özel yardıma ihtiyaçlarının olması, erken müdahalenin çocuklarda gelişim sorunlarını önlemesi ve toplumla işbirliği konusunda daha ciddi sorunları azaltması nedenleri ile müdahaleye erken başlamak oldukça önem taşımaktadır.

OECD ve UNESCO raporları, erken müdahale programlarının uzun vadeli akademik ve toplumsal kazanımlar sağladığını göstermektedir.

Eğitim sosyolojisi literatüründe, özellikle Pierre Bourdieu (kültürel sermaye) ve Emile Durkheim (eğitimin toplumsal işlevi) gibi düşünürler, bu sürecin toplumsal yapıyı nasıl etkilediğini açıklar.

SONUÇ

Erken çocuklukta müdahale alanında yapılan araştırmalar ve uygulamalar, bireysel gelişimin ötesinde, eğitim aracılığıyla toplumun yapısını da dönüştürme potansiyeline sahiptir. Sosyolojik bakış açısı bu müdahaleleri sadece pedagojik değil, toplumsal eşitlik, kültürel aktarım ve sosyal adalet boyutlarında ele alır. Bu nedenle, eğitim politikalarının erken çocukluk evresine güçlü yatırımlar yapması, yalnızca çocuklar için değil, tüm toplum için uzun vadeli kazançlar sağlar. Böylece toplumun sahip olduğu ve önem verdiği değerlerin de çocuklarda bu müdahaleler vasıtasıyla kalıcı olarak yerleşmesi sağlanır. Çünkü aynı zamanda çocuk bu değerleri ve tabii ki iyiliği ve kötülüğü yaşayarak kendinde kalıcı kılar. Zaten günlük hayatımıza baktığımızda da yaşayarak bu değerlerin ve elbette ki iyiliğin ve kötülüğün de ayrılmaz parçamız hale geldiğini görebiliyoruz.

İnsan, iyilik ve kötülüğü bilgi edinmek kadar, bizzat yaşamakla da kazanır ve manevi olgunluğa ulaşır. Çocuklarda adalet duygusu ise hayli erken uyanır 8-12 yaşlar arasında mükemmelleşir. (Arvasi, 2015)

Ama elbette ki erken müdahale eğitiminin adalet duygusundaki mükemmelleşmeye ve olgunlaşmaya da muazzam katkılar sunduğu da su götürmez bir hakikattir. Zira empati ve perspektif gelişimi, adil ortam deneyimi, modelleme ve gözlem gibi kavramlara ek olarak çocuklara kuralların ve sorumlululukların öğretilmesi de erken müdahale eğitiminin köşe taşları arasında yer almaktadır.

Kaynakça:

• International Congress On Early Childhood Intervention ‘‘Bridging Reasearch & Practice in Early Childhood Intervention’’ Uluslararası Erken Çocuklukta Müdahale Kongresi ICECI2014 ‘‘Erken Çocuklukta Müdahale Alanında Araştırma ve Uygulama Arasında Köprüler Kurmak’’ Antalya/Turkey, Özet Kitapçığı, 3-6 Nisan 2014 Antalya, Türkiye
• Eğitim Sosyolojisi-Seyyid Ahmed Arvasi, 2015, Bilgeoğuz Yayınları