Yapay Tatlandırıcılı Yiyecek ve İçecekler: Gerçekten Daha Sağlıklı mı?

Yapay tatlandırıcılar ve şekerle tatlandırılmış içeceklerin (ŞTİ) sağlık üzerindeki etkileri uzun süredir tartışma konusu olmuştur. Şekerle tatlandırılmış içeceklerin obezite, tip 2 diyabet (T2D) ve kardiyovasküler hastalıklar (KVH) gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açtığı bilinmektedir. Buna karşılık, yapay tatlandırıcılarla tatlandırılmış içecekler (YTTİ) genellikle daha sağlıklı bir alternatif olarak pazarlanmaktadır. Ancak, son araştırmalar YTTİ’lerin de sanıldığı kadar zararsız olmayabileceğini göstermektedir. Bu makalede, ŞTİ ve YTTİ’lerin sağlık üzerindeki etkileri, çeşitli çalışmalardan elde edilen bulgular ışığında incelenecektir.

Şekerle Tatlandırılmış İçeceklerin Sağlık Üzerindeki Riskleri

Şekerle tatlandırılmış içeceklerin çeşitli sağlık sorunlarıyla sürekli olarak ilişkilendirildiği bilinmektedir. Bir meta-analiz, günlük 250 mL’lik ŞTİ tüketimindeki her artışın obezite riskini %12, T2D riskini %19, hipertansiyon riskini %10 ve tüm nedenlere bağlı ölüm riskini %4 artırdığını ortaya koymuştur (Malik et al., 2010). Başka bir çalışma, günde bir porsiyon ŞTİ tüketiminin, T2D insidansını %18 oranında artırdığını göstermiştir (Schulze et al., 2004). ŞTİ tüketimi ayrıca, koroner olaylar ve muhtemelen koroner ölümlerle de ilişkilendirilmiştir (Yang et al., 2014).

Yapay Tatlandırıcılı İçeceklerin Sağlık Üzerindeki Riskleri

Yapay tatlandırıcılı içecekler, genellikle daha sağlıklı bir alternatif olarak kabul edilmesine rağmen, olumsuz sağlık sonuçlarıyla da ilişkilendirilmiştir. Bir meta-analiz, günlük 250 mL’lik YTTİ tüketimindeki her artışın, obezite riskini %21, T2D riskini %15, hipertansiyon riskini %8 ve tüm nedenlere bağlı ölüm riskini %6 artırdığını ortaya koymuştur (Azad et al., 2017). Başka bir çalışma, adiposite için düzeltilmeden önce, yüksek YTTİ tüketiminin T2D insidansını %25 oranında artırdığını bulmuştur (Imamura et al., 2015). Ayrıca, YTTİ tüketimi KVH ve inme riskini artırmaktadır (Swithers, 2013).

ŞTİ ve YTTİ’lerin Karşılaştırmalı Analizi

ŞTİ ve YTTİ’lerin sağlık üzerindeki etkilerini karşılaştırırken, her iki seçeneğin de özellikle sağlıklı olmadığına dair kanıtlar bulunmaktadır. Bir çalışma, hem ŞTİ’lerin hem de YTTİ’lerin benzer şekilde KVH riskini artırdığını bulmuştur (Miller et al., 2019). Başka bir meta-analiz, hem ŞTİ hem de YTTİ’nin yüksek alımlarının, kardiyometabolik hastalıklar ve ölüm riskinin artmasıyla önemli ölçüde ilişkili olduğunu göstermiştir (Toews et al., 2019). Dahası, yapay tatlandırıcılar, özellikle aspartam ve asesülfam-K gibi bileşenler, artan kanser riskiyle ilişkilendirilmiştir (Grosso et al., 2017).

Sonuç

Yapay tatlandırıcılı içecekler, şekerle tatlandırılmış içeceklere kıyasla daha sağlıklı bir seçenek olarak pazarlansa da, mevcut kanıtlar bu iddianın her zaman doğru olmadığını göstermektedir. Hem ŞTİ’ler hem de YTTİ’ler, obezite, tip 2 diyabet, kardiyovasküler hastalıklar ve hatta ölüm gibi ciddi sağlık riskleriyle ilişkilidir. Dolayısıyla, bu bulgular göz önünde bulundurularak, sadece ŞTİ’lerden YTTİ’lere geçmek yerine, daha sağlıklı alternatiflerin aranması büyük önem taşımaktadır. Sağlıklı beslenme alışkanlıkları geliştirirken, bu tür içeceklerin tüketiminin sınırlandırılması ve doğal, besleyici içeceklerin tercih edilmesi önerilmektedir.

Kaynaklar

1. Malik, V. S., Popkin, B. M., Bray, G. A., Després, J. P., Willett, W. C., & Hu, F. B. (2010). Sugar-sweetened beverages and risk of metabolic syndrome and type 2 diabetes: a meta-analysis. Diabetes Care, 33(11), 2477-2483.
2. Schulze, M. B., Manson, J. E., Ludwig, D. S., Colditz, G. A., Stampfer, M. J., Willett, W. C., & Hu, F. B. (2004). Sugar-sweetened beverages, weight gain, and incidence of type 2 diabetes in young and middle-aged women. JAMA, 292(8), 927-934.
3. Swithers, S. E. (2013). Artificial sweeteners produce the counterintuitive effect of inducing metabolic derangements. Trends in Endocrinology & Metabolism, 24(9), 431-441.
4. Yang, Q., Zhang, Z., Gregg, E. W., Flanders, W. D., Merritt, R., & Hu, F. B. (2014). Added sugar intake and cardiovascular diseases mortality among US adults. JAMA Internal Medicine, 174(4), 516-524.
5. Imamura, F., O’Connor, L., Ye, Z., Mursu, J., Hayashino, Y., Bhupathiraju, S. N., & Forouhi, N. G. (2015). Consumption of sugar sweetened beverages, artificially sweetened beverages, and fruit juice and incidence of type 2 diabetes: systematic review, meta-analysis, and estimation of population attributable fraction. BMJ, 351, h3576.
6. Azad, M. B., Abou-Setta, A. M., Chauhan, B. F., Rabbani, R., Lys, J., Copstein, L., … & Zarychanski, R. (2017). Nonnutritive sweeteners and cardiometabolic health: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials and prospective cohort studies. CMAJ, 189(28), E929-E939.
7. Miller, V., Mente, A., Dehghan, M., Rangarajan, S., Zhang, X., Swaminathan, S., … & Yusuf, S. (2019). Sugar-sweetened and artificially sweetened beverage consumption and risk of cardiovascular disease: a prospective cohort study. Circulation, 139(18), 2113-2125.
8. Grosso, G., Bella, F., Godos, J., Sciacca, S., Del Rio, D., Ray, S., & Galvano, F. (2017). Possible role of diet in cancer: systematic review and multiple meta-analyses of dietary patterns, lifestyle factors, and cancer risk. Nutrition Reviews, 75(6), 405-419.
9. Toews, I., Lohner, S., Küllenberg de Gaudry, D., Sommer, H., & Meerpohl, J. J. (2019). Association between intake of non-sugar sweeteners and health outcomes: systematic review of randomised controlled trials and observational studies. BMJ, 364, k4718.