Boğmaca Hastalığı Tanımı, Belirtileri, Bulaşma Yolları ve Korunma

Boğmaca Hastalığı Nedir?

Boğmaca, Bordetella pertussis bakterisinin neden olduğu akut ve bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır. Üst solunum yollarını etkileyen bu hastalık, özellikle çocukluk çağında ve bebeklerde ciddi seyretmekte olup, tedavi edilmezse çeşitli organlarda kalıcı hasar ve sakatlığa yol açabilir. Boğmaca, özellikle 5 yaş altı çocuklarda ölüm oranının yüksek olması nedeniyle önemli bir halk sağlığı sorunudur.

Boğmaca Hastalığının Tanımı ve Belirtileri

Boğmaca, şiddetli ve tekrarlayan öksürük nöbetleri ile karakterizedir. Hastalığın belirtileri, enfeksiyonun ilk haftalarında hafif üst solunum yolu semptomları şeklinde başlar. Bu belirtiler arasında burun akıntısı, gözlerde kızarıklık ve yaşarma, hafif ateş ve halsizlik yer alır. Yaklaşık bir hafta sonra, boğmaca öksürüğü olarak bilinen şiddetli ve kesilmeyen öksürük nöbetleri başlar.

İleri Dönem Belirtileri

• Öksürük Nöbetleri: Bir anda başlayan ve birkaç dakika süren yoğun öksürük nöbetleri, genellikle geceleri daha yaygındır ve balgam ile birlikte olabilir. Öksürük sonrası kusma görülebilir.
• Nefes Darlığı: Öksürük nöbetleri sırasında ve sonrasında nefes almakta zorluk yaşanabilir.
• Tipik Solunum Sesi: Öksürük sonrası nefes alma sırasında belirgin bir ses duyulabilir.
• Morarma: Oksijen yetersizliği nedeniyle dudak ve tırnak yataklarında morarma (siyanoz) görülebilir.
• Solunum Durması: Özellikle bebeklerde kısa süreli solunum durmaları (apne) meydana gelebilir.
• Yüzde Kızarıklık: Öksürük sırasında yüzde kızarıklık ve hafif kanamalar oluşabilir.
• Halsizlik ve Yorgunluk: Şiddetli öksürük nöbetleri nedeniyle hasta aşırı yorgun düşer.
• Kusma ve İshal: Öksürük nöbetleri sonrasında kusma ve bazı vakalarda ishal görülebilir.

Boğmaca enfeksiyonu gençlerde ve yetişkinlerde genellikle daha hafif seyretse de, küçük çocuklar ve bebeklerde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Boğmaca Hastalığının Bulaşma Yolları

Boğmaca, son derece bulaşıcı bir solunum yolu hastalığıdır. Enfekte bir kişinin öksürmesi veya hapşırması sonucu havaya püskürtülen damlacıklar aracılığıyla yayılır. Bu damlacıkların yakın çevredeki kişiler tarafından solunması hastalığın bulaşmasına neden olur. Yakın temas, konuşma veya öpüşme gibi durumlar da bulaşma riskini artırır.

Bakteri, vücuda girdikten sonra 7-10 günlük bir kuluçka dönemi geçirir. Bu dönemin ardından, hastalık belirtileri ortaya çıkar ve birey bulaştırıcı hale gelir. Boğmaca, özellikle kalabalık yaşam alanlarında, hijyen koşullarının yetersiz olduğu ortamlarda ve sosyo-ekonomik düzeyi düşük toplumlarda daha sık görülür.

Boğmaca Hastalığından Korunma Yolları

Boğmaca hastalığından korunmanın en etkili yolu aşılamadır. Boğmaca aşısı, özellikle bebekler ve çocuklar için hayati önem taşır. Aşı, boğmaca ile birlikte difteri, tetanoz, inaktif polio ve H. influenza tip b enfeksiyonlarına karşı da koruma sağlar. Ülkemizde uygulanan rutin aşı takvimine göre bebeklere 2, 4, 6 ve 18. aylarda beşi bir arada aşı (DaBT-İPA-Hib) uygulanır. İlkokul 1. sınıfta ise dörtlü karma aşı (DaBT-İPA) şeklinde pekiştirme dozu yapılır.

Aşılamanın yanı sıra, boğmaca enfeksiyonu riski olan bireylerin (gebeler, sağlık çalışanları, bağışıklık sistemi zayıf olanlar ve 12 aydan küçük bebekler) boğmaca olan biriyle temas etmesi durumunda profilaktik antibiyotik tedavisi önerilebilir.

Boğmaca Hastalığının Tedavisi

Boğmaca hastalığının tedavisinde erken teşhis büyük önem taşır. Hastalığın erken evrelerinde antibiyotik tedavisi öksürük ve diğer belirtileri hafifletmek için etkili olabilir ve enfeksiyonun başkalarına bulaşma riskini azaltır. Ancak çoğu vakada hastalık geç teşhis edildiği için antibiyotik tedavisi etkisiz olabilir. Bu durumda, hastanın yaşına ve enfeksiyonun süresine bağlı olarak destek tedavisi uygulanır.

Destek Tedavisi

• İstirahat: Hastanın dinlenmesi sağlanır.
• Sıvı Alımı: Bol sıvı tüketimi teşvik edilir.
• Ateş Düşürücüler: Yüksek vücut ısısını düşürmek için ateş düşürücü ilaçlar kullanılır.
• Öksürük İlaçları: Öksürük ilaçları genellikle etkisizdir ve ciddi yan etkiler nedeniyle küçük çocuklarda kullanımı önerilmez.

Boğmaca, özellikle küçük bebeklerde ciddi komplikasyonlara yol açabileceği için, bu yaş grubundaki hastaların hastanede tedavi edilmesi gerekebilir. Solunum sıkıntısı ve beslenme güçlükleri olan bebeklerde yoğun bakım tedavisi ve antibiyotik kullanımı gerekebilir. Bazı vakalarda öksürük nöbetlerini hafifletmek için kortikosteroidler kullanılabilir.

Sonuç

Boğmaca hastalığı, özellikle bebekler ve küçük çocuklar için ciddi sağlık riskleri taşıyan, bulaşıcı ve tehlikeli bir solunum yolu enfeksiyonudur. Hastalığın erken teşhisi ve etkili tedavi yöntemleri ile ciddi komplikasyonların önüne geçilebilir. Ancak en etkili korunma yöntemi aşılamadır. Boğmaca aşısı, hem bireysel hem de toplum sağlığı açısından büyük önem taşımaktadır. Aşılama oranlarının yüksek tutulması, boğmaca salgınlarının önlenmesi ve hastalığın kontrol altına alınması için kritik bir rol oynamaktadır.