Heimlich Manevrası Nedir? Hayat Kurtaran Bu Teknik Nasıl Uygulanır?

Heimlich manevrası, tıkanma durumlarında hayat kurtaran önemli bir ilk yardım tekniğidir. Bu makalede, Heimlich manevrasının tarihçesi, uygulanışı ve önemi, ele alınacaktır.

Heimlich Manevrası Nedir?

Heimlich manevrası, solunum yollarında tam tıkanma yaşayan bir kişiye uygulanan acil müdahale tekniğidir. Bu teknik, diyaframa ani ve güçlü bir basınç uygulayarak akciğerlerdeki havayı zorla çıkarmayı ve böylece tıkanmaya neden olan cismi atmayı amaçlar [1].

Tarihçe ve Buluşu

Heimlich manevrası, adını Amerikalı göğüs cerrahı Dr. Henry Heimlich’ten almıştır. Dr. Heimlich, bu tekniği 1974 yılında geliştirmiş ve “Emergency Medicine” dergisinde yayınlamıştır [2]. Manevranın ortaya çıkışı, Dr. Heimlich’in restoranlarda meydana gelen tıkanma vakalarına etkili bir çözüm arayışıyla başlamıştır.

Manevranın Uygulanışı

Amerikan Kalp Derneği’nin (American Heart Association) güncel kılavuzlarına göre, Heimlich manevrası şu adımlarla uygulanır:

1. Kişinin arkasında durun ve bir ayağınızı diğerinin önüne koyarak sağlam bir duruş alın.
2. Kollarınızı kişinin beline dolayın.
3. Bir elinizi yumruk yapın ve başparmak tarafını kişinin göbek ve göğüs kafesi arasına yerleştirin.
4. Diğer elinizle yumruk yaptığınız elinizi kavrayın.
5. Hızlı ve güçlü bir şekilde içe ve yukarı doğru baskı uygulayın.
6. Tıkanıklık giderilene kadar bu hareketi tekrarlayın.

Eğer kişi bilincini kaybederse, hemen 112’yi (veya bulunduğunuz ülkenin acil servis numarasını) arayın [3].

Ayrıca, Amerikan Kızıl Haçı’nın güncel önerilerine göre, tıkanma durumunda önce 5 kez sırt vuruşu uygulanmalı, eğer bu etkili olmazsa 5 kez Heimlich manevrası yapılmalıdır. Bu iki teknik, tıkanıklık giderilene veya kişi tepkisiz hale gelene kadar dönüşümlü olarak uygulanmalıdır [5].

Heimlich Manevrasının Uygulanmaması Gereken Durumlar

Heimlich manevrası hayat kurtarıcı bir teknik olmasına rağmen, her durumda uygulanması uygun değildir. Aşağıdaki durumlarda Heimlich manevrasının uygulanmaması gerekir:

1. Bilinç açıksa ve kişi öksürebiliyorsa: Eğer kişi hala öksürebiliyorsa, bu durumda kişiyi öksürmeye teşvik etmek ve yakından izlemek en doğru yaklaşımdır [7].
2. Bebekler (1 yaşından küçük çocuklar): Bebeklerde Heimlich manevrası yerine, alternatif teknikler kullanılır. Bu teknikler genellikle sırt vuruşları ve göğüs baskılarının kombinasyonunu içerir [8].
3. Hamile kadınlar ve aşırı kilolu kişiler: Bu durumlarda, standart Heimlich manevrası yerine göğüs itiş tekniği önerilmektedir [9].
4. Kısmi tıkanma durumları: Eğer kişi konuşabiliyor, öksürebiliyor veya nefes alabiliyorsa, bu kısmi tıkanma olarak değerlendirilir ve Heimlich manevrası uygulanmaz [5].
5. Bilinç kapalıysa: Kişi bilincini kaybetmişse, Heimlich manevrası yerine CPR (Kardiyopulmoner Resüsitasyon) uygulanmalıdır [3]. Bu konuda eğitiminiz yoksa derhal 112 acil servis numarasını arayınız.

Bu durumlarda, uygun alternatif teknikler veya tıbbi yardım aramak daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Her zaman, ilk yardım uygulamalarında eğitimli kişilerin müdahalesi ve mümkün olan en kısa sürede profesyonel tıbbi yardım alınması önemlidir.

Manevranın Önemi ve Etkinliği

Heimlich manevrası, tıkanma vakalarında hayat kurtarıcı bir rol oynamaktadır. Amerikan Ulusal Güvenlik Konseyi’nin (National Safety Council) verilerine göre, her yıl Amerika Birleşik Devletleri’nde yaklaşık 5,000 kişi tıkanma nedeniyle hayatını kaybetmektedir [4]. Heimlich manevrasının yaygın olarak bilinmesi ve doğru uygulanması, bu sayıyı azaltmada kritik öneme sahiptir.

Tartışmalar ve Gelişmeler

Heimlich manevrası, genel kabul görmesine rağmen, zaman içinde bazı tartışmalara da konu olmuştur. Örneğin, Amerikan Kızıl Haçı, 2006 yılından itibaren tıkanma vakalarında ilk müdahale olarak sırt vuruşlarını, ardından da Heimlich manevrasını önermektedir [5].

Avrupa Resüsitasyon Konseyi (European Resuscitation Council) ise 2021 kılavuzlarında, yetişkinlerde ve çocuklarda tıkanma durumunda sırt vuruşları ve karın itiş (abdominal thrust) kombinasyonunun kullanılmasını önermektedir [6].

Sonuç

Heimlich manevrası, basit ama etkili bir teknik olarak, acil durumlarda hayat kurtarma potansiyeline sahiptir. Dr. Henry Heimlich’in bu buluşu, ilk yardım uygulamalarında önemli bir yer edinmiş ve günümüzde de önemini korumaktadır. Bununla birlikte, güncel ilk yardım kılavuzları ve önerileri takip edilmeli, gerektiğinde diğer tekniklerle birlikte kullanılmalıdır.

Kaynaklar

1. Heimlich, H. J. (1975). A life-saving maneuver to prevent food-choking. JAMA, 234(4), 398-401.
2. Markel, H. (2016). The Medical Detectives: The Last Breath – How a Maneuver Became a Life Saver. The New England Journal of Medicine, 374(24), 2392-2394.
3. American Heart Association. (2020). Part 5: Adult Basic Life Support and Cardiopulmonary Resuscitation Quality. Circulation, 142(16_suppl_2), S366-S468.
4. National Safety Council. (2021). Choking Prevention and Rescue Tips. Retrieved from https://www.nsc.org/home-safety/safety-topics/choking-suffocation
5. American Red Cross. (2022). Conscious Choking – Adult or Child. Retrieved from https://www.redcross.org/take-a-class/cpr/performing-cpr/conscious-choking-adult-child
6. European Resuscitation Council. (2021). European Resuscitation Council Guidelines 2021: Adult basic life support. Resuscitation, 161, 98-114.
7. Mayo Clinic. (2022). Choking: First aid. Retrieved from https://www.mayoclinic.org/first-aid/first-aid-choking/basics/art-20056637
8. American Academy of Pediatrics. (2021). Choking Prevention and First Aid for Infants and Children. Retrieved from https://www.healthychildren.org/English/health-issues/injuries-emergencies/Pages/Choking-Prevention.aspx
9. Pavitt, M. J., Nevett, J., Swanton, L. L., Hind, M. D., Polkey, M. I., Green, M., & Hopkinson, N. S. (2017). London ambulance source data on choking incidence for the calendar year 2016: an observational study. BMJ Open Respiratory Research, 4(1), e000215.