Marburg Virüsü Salgını: Bilim İnsanlarının Aşı ve Tedavi Arayışı

Marburg virüsü, Ebola virüsüne benzer şekilde hemorajik ateşe neden olan oldukça ölümcül bir patojendir. Son zamanlarda Ruanda’da ortaya çıkan salgın, bu virüsün potansiyel tehlikesini bir kez daha gözler önüne sermiştir. 30 Eylül 2024 itibariyle, Ruanda’da 27 vaka ve 9 ölüm bildirilmiş, vakaların çoğu başkent Kigali’deki sağlık çalışanları arasında görülmüştür[1].

Marburg Virüsü Nedir?

Marburg virüsü, Filoviridae ailesine ait bir RNA virüsüdür. İlk olarak 1967 yılında Almanya’nın Marburg şehrinde tespit edilmiştir[2]. Virüs, meyve yarasalarından insanlara bulaşabilmekte ve insandan insana temas yoluyla yayılabilmektedir. Hastalığın belirtileri arasında yüksek ateş, şiddetli baş ağrısı, kas ağrıları ve iç kanamalar yer alır[3].

Aşı ve Tedavi Çalışmaları

Marburg virüsüne karşı henüz onaylanmış bir aşı veya tedavi bulunmamaktadır. Ancak, bilim insanları bu konuda yoğun çalışmalar yürütmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) önderliğinde oluşturulan Marburg Virüsü Aşı Konsorsiyumu (MARVAC), potansiyel aşı ve tedavilerin geliştirilmesi ve test edilmesi için çaba sarf etmektedir[1].

Aşı Adayları

1. Sabin Aşı Enstitüsü Aşısı: Washington DC’deki Sabin Aşı Enstitüsü tarafından geliştirilen bu aşı, şu ana kadar en ileri aşamada olan adaydır. Modifiye edilmiş bir şempanze adenovirüsü kullanarak Marburg virüsü proteinlerinin üretilmesini sağlar. ABD’de yapılan bir Faz I çalışmasında güvenli bulunmuş ve çoğu katılımcıda bağışıklık yanıtı oluşturmuştur[4].
2. Oxford Üniversitesi Aşısı: İngiltere’deki Oxford Üniversitesi’nde geliştirilen bu aşı da umut vadeden adaylar arasındadır. Devam eden klinik denemelerde güvenli olduğu gösterilmiştir[1].
3. Uluslararası AIDS Aşı Girişimi (IAVI) Aşısı: New York merkezli IAVI tarafından geliştirilen bu aşı, onaylı Ebola aşısına benzer bir yapıya sahiptir. Üretim çalışmaları devam etmektedir[1].

Tedavi Yaklaşımları

Marburg virüsü için spesifik bir tedavi henüz bulunmamakla birlikte, bazı potansiyel tedavi yöntemleri üzerinde çalışılmaktadır:

1. Remdesivir: Ebola ve COVID-19’a karşı kullanılan bu antiviral ilacın Marburg virüsüne karşı da etkili olabileceği düşünülmektedir[5].
2. Monoklonal Antikor Tedavileri: Hayvanlarda umut verici sonuçlar gösteren bu yaklaşım, virüsü hedef alan özel antikorların kullanımını içerir[6].

Salgın Yönetimi ve Klinik Denemeler

Ruanda’daki mevcut salgın, aşı ve tedavilerin test edilmesi için bir fırsat sunmaktadır. DSÖ ve MARVAC, “halka aşılama” stratejisi kullanarak en az bir aşının denenmesini planlamaktadır. Bu strateji, enfekte bir bireyin temas ettiği kişilerin aşılanmasını içerir ve daha önce Ebola salgınlarında başarıyla uygulanmıştır[7].

Klinik denemelerin başlatılabilmesi için Ruanda hükümetinin onayı gerekmektedir. Araştırmacılar, salgının kontrol altına alınması durumunda bile elde edilecek verilerin gelecekteki salgınlara hazırlık açısından çok değerli olacağını vurgulamaktadır[1].

Sonuç

Marburg virüsü salgını, global sağlık topluluğu için ciddi bir endişe kaynağı olmaya devam etmektedir. Bilim insanlarının aşı ve tedavi geliştirme çabaları umut verici olmakla birlikte, bu çalışmaların başarıya ulaşması için daha fazla araştırma ve klinik deneme gerekmektedir. Ruanda’daki mevcut salgın, bu çabaları hızlandırmak ve potansiyel müdahalelerin etkinliğini değerlendirmek için önemli bir fırsat sunmaktadır.

Salgınla mücadelede uluslararası işbirliği ve hızlı müdahale stratejileri kritik öneme sahiptir. Ayrıca, gelecekteki salgınlara hazırlıklı olmak için sürekli araştırma ve geliştirme çalışmalarının sürdürülmesi gerekmektedir.

Kaynaklar

1. Nature, “Deadly Marburg virus: scientists race to test vaccines in outbreak” doi: https://doi.org/10.1038/d41586-024-03218-3
2. Centers for Disease Control and Prevention, “Marburg Virus Disease (MVD)” https://www.cdc.gov/vhf/marburg/index.html
3. World Health Organization, “Marburg virus disease” https://www.who.int/health-topics/marburg-virus-disease
4. Hamer, M.J. et al. (2023). Lancet, 401, 294–302.
5. Lo, M.K. et al. (2019). Proceedings of the National Academy of Sciences, 116(8), 3448-3453.
6. Mire, C.E. et al. (2017). Science Translational Medicine, 9(384), eaai8711.
7. Henao-Restrepo, A.M. et al. (2017). The Lancet, 389(10068), 505-518.