Parabenlerin Sağlık Riskleri

Parabenler, antimikrobiyal özelliklerinden dolayı özellikle kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinde koruyucu madde olarak yaygın şekilde kullanılmaktadır. Ancak, bu kimyasal bileşiklerin uzun süreli kullanımının sağlık üzerindeki etkileri konusunda çeşitli endişeler ortaya çıkmıştır. Parabenlerin potansiyel endokrin bozucu etkileri, ciltte birikim yapmaları ve sistemik sağlık sorunları yaratma ihtimalleri, bilim dünyasında önemli bir tartışma konusu haline gelmiştir. Bu makale, parabenlerin östrojenik aktiviteye sahip olup olmadıkları, toksikolojik etkileri ve güvenlik değerlendirmeleri üzerine güncel verileri değerlendirerek, bu maddelerin insan sağlığına olan etkilerini inceleyecektir.

Parabenlerin Endokrin Bozucu Etkileri ve Östrojenik Aktivitesi

Parabenlerin zayıf östrojenik aktiviteye sahip oldukları ve bu özelliklerinin, insan vücudundaki endokrin sistem üzerinde bozucu etkiler yaratabileceği iddia edilmektedir. Özellikle birden fazla paraben içeren ürünün düzenli kullanımı, bu maddelere maruz kalmanın kümülatif etkilerini artırmakta ve endokrin bozukluklarına yol açma potansiyelini yükseltmektedir (Matwiejczuk, Galicka & Brzóska, 2020). Parabenlerin, östrojen reseptörlerine düşük afinitesi olsa da, uzun süreli ve birikimli maruziyet durumunda vücuttaki hormonal dengeleri bozabileceği düşünülmektedir. Bu durum özellikle kadınlarda meme kanseri riskini artırabileceği yönünde endişeler doğurmuştur (Karpuzoglu, Holladay & Gogal, 2013).

Toksikolojik Etkiler ve Sağlık Üzerine Potansiyel Zararlar

Parabenlerin toksikolojik etkileri üzerine yapılan çalışmalar karmaşık sonuçlar ortaya koymaktadır. Bazı araştırmalar, metilparaben gibi belirli türlerin cilt hücrelerinde olumsuz etkilere neden olabileceğini ve bu bileşiklerin dermal emilimini artırabilecek faktörlerin mevcut olduğunu ortaya koymuştur (Fransway et al., 2018). Ancak mevcut veriler, parabenlerin doğrudan kanserojen ya da kısırlık gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açtığını kesin bir şekilde desteklememektedir. Parabenlerin sağlık üzerindeki etkilerine ilişkin toksikolojik veriler, özellikle uzun vadeli ve yoğun maruziyet koşullarında hala yetersizdir (Soni, Carabin & Burdock, 2005).

Düzenleyici ve Güvenlik Değerlendirmeleri

Birçok düzenleyici kurum, parabenlerin kozmetiklerde kullanımına ilişkin belirli sınırlamalar getirmiştir. Avrupa Birliği ve ABD’deki kurumlar, bu maddelerin belirli konsantrasyonlarda kullanımını güvenli olarak kabul etmektedir. Ancak bu maddelerin uzun süreli kullanım sonrası biyolojik dokularda tespit edilmesi, parabenlerin vücutta birikim yapma potansiyeline dair endişeleri artırmaktadır (Al-Halaseh et al., 2022). Tek bir ürün kullanımıyla maruziyetin sağlık açısından tehlike yaratmayacağı düşünülse de, birden fazla ürünün bir arada kullanılması toplam maruziyeti artırmakta ve bu durum olumsuz sağlık etkilerine yol açabilmektedir (Matwiejczuk et al., 2020).

Halk Sağlığı ve Araştırma Boşlukları

Parabenlerin halk sağlığı üzerindeki etkileri ile ilgili çalışmalar, özellikle farklı ürünlerin birlikte kullanımı sonucunda ortaya çıkan kümülatif maruziyet risklerini tam olarak değerlendirememektedir. Bu konuda yapılacak daha fazla araştırma, parabenlerin uzun vadeli güvenliği hakkında daha net bir tablo sunacaktır (Vandenberg & Bugos, 2021). Özellikle parabenlerin hormonal etkileri, kanser riski ve diğer sistemik sağlık etkileri ile ilgili mevcut veri boşlukları, halk sağlığı açısından dikkatli olunması gerektiğini göstermektedir.

Sonuç

Parabenler, özellikle kozmetik ve kişisel bakım ürünlerinde geniş çapta kullanılan koruyucu maddeler olmakla birlikte, bu kimyasalların uzun vadeli kullanımının sağlık üzerindeki etkileri konusunda net bir sonuca varılamamıştır. Tek başına kullanılan ürünlerin güvenli olduğu kabul edilse de, birden fazla ürünün bir arada kullanımı sonucu ortaya çıkan kümülatif maruziyet riskleri göz önünde bulundurulmalıdır. Parabenlerin sağlık üzerindeki potansiyel etkileri üzerine yapılacak daha kapsamlı araştırmalar, bu maddelerin uzun vadeli güvenliğini daha iyi anlamamıza yardımcı olacaktır.

Kaynaklar

1. Matwiejczuk, N., Galicka, A., & Brzóska, M. (2020). Review of the safety of application of cosmetic products containing parabens. Journal of Applied Toxicology, 40, 176 – 210. https://doi.org/10.1002/jat.3917.
2. Fransway, A., Fransway, P., Belsito, D., & Yiannias, J. (2018). Paraben Toxicology.. Dermatitis. https://doi.org/10.1097/DER.0000000000000428.
3. Karpuzoglu, E., Holladay, S., & Gogal, R. (2013). Parabens: Potential impact of Low-Affinity Estrogen receptor Binding chemicals on Human health. Journal of Toxicology and Environmental Health, Part B, 16, 321 – 335. https://doi.org/10.1080/10937404.2013.809252.
4. Vandenberg, L., & Bugos, J. (2021). Assessing the Public Health Implications of the Food Preservative Propylparaben: Has This Chemical Been Safely Used for Decades. Current Environmental Health Reports, 8, 54 – 70. https://doi.org/10.1007/s40572-020-00300-6.
5. Al-Halaseh, L., Al-Adaileh, S., Mbaideen, A., Hajleh, M., Al-Samydai, A., Zakaraya, Z., & Dayyih, W. (2022). Implication of parabens in cosmetics and cosmeceuticals: Advantages and limitations. Journal of Cosmetic Dermatology, 21, 3265 – 3271. https://doi.org/10.1111/jocd.14775.
6. Soni, M., Carabin, I., & Burdock, G. (2005). Safety assessment of esters of p-hydroxybenzoic acid (parabens).. Food and chemical toxicology : an international journal published for the British Industrial Biological Research Association, 43 7, 985-1015 . https://doi.org/10.1016/J.FCT.2005.01.020.