18. Yüzyıl İsveç’inde Kahve Yasağı ve III. Gustav’ın Deneyi

18. Yüzyıl İsveç’inde kahve, üst sınıflar arasında hızla yaygınlaşan bir içecek haline gelmiştir. Toplumun soylu kesimleri arasında prestij sembolü olarak görülen kahve, İsveç Kralı III. Gustav’ın dikkatini çekmiş ve endişelerine neden olmuştur. Gustav, kahvenin insan sağlığı üzerindeki etkilerinin son derece olumsuz olduğunu düşünmekteydi ve bu nedenle kahvenin tamamen yasaklanması gerektiğine inanıyordu. Bu bağlamda, Gustav’ın kahveye olan olumsuz tutumu, yalnızca kişisel bir görüşten öteye geçerek devlet politikası haline gelmiştir.

1746 yılında III. Gustav, çay ve kahve tüketimini sınırlamaya yönelik bir kraliyet fermanı yayımlamıştır. Bu ferman, kahve ve çayın “kötüye kullanımı ve aşırı tüketimi” gerekçesiyle ağır vergiler ve sert yaptırımlar öngörmüştür. Kahve tüketenlere yönelik bu cezai uygulamalar arasında, kahve fincanlarına ve tabaklarına el konulması gibi önlemler de yer almıştır (The Vintage News, 2016). Ancak, Gustav’ın bu önlemleri kahve tüketimini durdurmakta yetersiz kalmış, halk gizli yollarla kahve içmeye devam etmiştir.

Kral III. Gustav, kahvenin insan sağlığına zararlarını bilimsel olarak kanıtlamak amacıyla bir deney yapmaya karar vermiştir. Bu deneyde, daha önce suç işlemiş ve idam cezasına çarptırılmış olan iki özdeş ikiz mahkûm kullanılmıştır. Gustav’ın planına göre, ikizlerden biri her gün üç fincan kahve içmek zorundayken, diğeri aynı miktarda çay içecektir. Kral, kahve içen ikizin, çay içen kardeşinden önce öleceğini ve böylece kahvenin sağlığa zararlı olduğunu kanıtlamayı amaçlamıştır (Wikipedia, Gustav III of Sweden’s Coffee Experiment).

Ancak bu deneyin sonuçları Gustav’ın beklentilerinden farklı çıkmıştır. Öncelikle, Gustav’ın atadığı doktorlar, deneyin sonuçlarını görecek kadar uzun yaşamamış ve doğal nedenlerle hayatlarını kaybetmişlerdir. Çay içen ikiz, 83 yaşına kadar yaşamış; Kral III. Gustav ise 1792 yılında 46 yaşındayken suikasta uğramış ve deneyin nihai sonucunu öğrenemeden ölmüştür. Kahve içen ikizin ölüm tarihi bilinmemekle birlikte, deneyin diğer tüm üyelerinden daha uzun yaşadığı anlaşılmaktadır.

Bu deneyin sonuçları, kahvenin sağlığa zararlı olduğuna dair iddiaları çürütmekte ve Gustav’ın kahveye karşı yürüttüğü kampanyanın başarısız olduğunu göstermektedir. Bugün İsveç, dünyanın en yüksek kahve tüketim oranlarına sahip ülkelerinden biri olup, kahve kültürü ülke genelinde kökleşmiştir. Bu tarihsel olay, kahvenin sağlığa etkileri üzerine yapılan tartışmaların uzun bir geçmişe dayandığını ve toplumların kültürel alışkanlıklarının ne denli güçlü olduğunu göstermektedir.

Kaynakça

1. The Vintage News. (2016). Priority coffee experiment Gustav III of Sweden coffee awesome.
2. Wikipedia. Gustav III of Sweden’s Coffee Experiment.