Türkiye’nin Çölleşme Tehdidi: BM Raporu ve Güncel Gelişmeler

Türkiye, iklim değişikliğinin etkilerini derinden hissediyor ve çölleşme tehdidiyle karşı karşıya. Birleşmiş Milletler (BM) tarafından desteklenen bir rapora göre, Türkiye’nin %88’i çölleşme riski altında (BBC News Türkçe, 2025). Bu durum, sadece çevresel bir sorun değil, aynı zamanda tarım, ekonomi ve toplum üzerinde ciddi etkiler yaratıyor. Kuraklıkların sıklığı ve şiddeti artarken, Türkiye’nin bu tehdide karşı aldığı önlemler hayati önem taşıyor. Bu makale, çölleşme riskini, nedenlerini ve çözüm yollarını ele alıyor.

1. BM Raporu: Türkiye’nin Çölleşme Riski

Türkiye’nin %88’i Tehlikede

BM raporu, Türkiye’nin topraklarının %88’inin çölleşme riskiyle karşı karşıya olduğunu vurguluyor. Akdeniz bölgesinde iklim değişikliğinin etkileri yoğunlaşırken, Türkiye bu riskten en çok etkilenen ülkelerden biri (BBC News Türkçe, 2025). 2025 yılının Ocak ayı, son 24 yılın en kurak Ocak ayı olarak kaydedildi. Rapor, su kaynaklarının verimli kullanılması ve kuraklıklara karşı acil önlem alınması gerektiğini belirtiyor.

Kuraklık ve İklim Değişikliği

Raporda, 2020’de Türkiye’nin ciddi bir kuraklıkla karşılaşabileceği uyarısı yapılmıştı. Bu öngörü, 2023’te yaşanan şiddetli kuraklıkla doğrulandı. İklim değişikliği, sıcaklık artışları ve yağış rejimlerindeki düzensizliklerle çölleşmeyi hızlandırıyor (BBC News Türkçe, 2025). Türkiye’nin yarı kurak iklimi, bu tehdidi daha da kritik hale getiriyor.

2. İklim Değişikliği ve Çölleşme

Sıcaklık Artışı ve Yağış Azalması

İklim değişikliği, çölleşmenin ana tetikleyici faktörlerinden biri. Akdeniz ikliminde kuraklık normal olsa da, 1950’lerden beri sıklığı ve etkisi hızla artıyor. Ortalama sıcaklıkların 2050’ye kadar 3-5 derece artması bekleniyor, bu da suya erişimi %15 oranında azaltabilir (BBC News Türkçe, 2025). Türkiye’nin coğrafi yapısı, bu değişimlere karşı hassasiyetini artırıyor.

Küresel ve Bölgesel Etkiler

Küresel iklim modelleri, Türkiye ve Ortadoğu’da daha sıcak, kuru ve öngörülemez bir iklim öngörüyor. Bu durum, toprak erozyonu ve biyolojik üretkenlik kaybıyla çölleşmeyi hızlandırıyor (SpringerLink, 2014). Türkiye’nin stratejik konumu ve tarımsal potansiyeli, bu tehdidi hem yerel hem de küresel bir sorun haline getiriyor.

3. Su Kıtlığı ve Tarımsal Etkiler

Su Fakirliği Riski

Türkiye, su kaynakları açısından zor bir dönemden geçiyor. OECD’ye göre, 2019’da su sıkıntısı çeken ülkeler arasında yer alan Türkiye, 2020’de “su fakiri” kategorisine girme riskiyle karşı karşıya (BBC News Türkçe, 2025). Su kaynaklarının %75’i tarımda kullanılıyor, bu da kuraklıkların tarım sektörünü doğrudan etkilediğini gösteriyor.

Tarım Üzerindeki Yıkıcı Etki

2023’teki kuraklık, tarım alanlarında ciddi hasara yol açtı. Konya Havzası gibi tarımsal bölgelerde buğday üretimi azaldı ve çiftçiler büyük kayıplar yaşadı (Yale e360, 2021). Su kaynaklarının azalması, gıda güvenliğini tehdit ederken, tarımsal üretimin sürdürülebilirliği için acil çözümler gerekiyor.

4. Sosyal ve Ekonomik Sonuçlar

Toplum Üzerindeki Etkiler

Çölleşme, yoksulluğu ve ekosistem çöküşünü derinleştiriyor. Kuraklık, gıda güvensizliği ve göç gibi sorunları tetikliyor. Örneğin, Afrika’da kuraklık nedeniyle çocuk evlilikleri iki katına çıktı; Türkiye’de de benzer sosyal sorunlar riski mevcut (BBC News Türkçe, 2025). Çölleşme, en savunmasız toplulukları daha fazla etkiliyor.

Ekonomik Kayıplar

Çölleşme, ekonomik istikrarı da tehdit ediyor. Tarım sektöründeki kayıplar, gıda fiyatlarını artırıyor ve ihracatı olumsuz etkiliyor. Küresel ticarette bile çölleşmenin etkileri görülüyor; örneğin, Panama Kanalı’ndaki su seviyesi düşüşü ticareti aksattı (BBC News Türkçe, 2025). Türkiye’nin bu ekonomik risklere karşı hazırlıklı olması şart.

5. Alınması Gereken Tedbirler

Hükümet ve Toplum Çabaları

BM raporu, erken uyarı sistemleri ve su yönetimi yatırımları öneriyor. Türkiye, ağaçlandırma ve toprak rehabilitasyonu projeleriyle çölleşmeyle mücadele ediyor. 2020’ye kadar 9,8 milyon hektar arazi restore edildi (Daily Sabah, 2021). Ancak, bu çabaların daha da artırılması gerekiyor.

Küresel İşbirliği

Çölleşmeyle mücadele, küresel bir sorumluluk. 2030’a kadar 1,5 milyar hektar bozulmuş arazinin restore edilmesi hedefleniyor. Bu, ekonomik getirisi yüksek bir fırsat sunuyor; her 1 dolarlık yatırım, 7-30 dolar getiri sağlayabilir (UNRIC, 2025). Türkiye, bu küresel çabalarda lider bir rol oynayabilir.

6. Küresel Boyut ve Türkiye’nin Rolü

Çölleşme: Küresel Bir Sorun

Her yıl Mısır büyüklüğünde bir alan bozuluyor, bu da biyolojik çeşitlilik kaybına ve kuraklık riskinin artmasına yol açıyor (UNRIC, 2025). Türkiye, biyolojik çeşitliliği ve tarımsal potansiyeliyle bu sorunun çözümünde önemli bir aktör. Çöldeki ağaçlandırma projeleri, küresel çapta ilham verici örnekler sunuyor.

Türkiye’nin Fırsatları

Türkiye’nin çölleşmeyle mücadelesi, sadece kendi geleceğini değil, bölgesel ekosistemleri de etkileyecek. Sazoba, Manisa’daki çöldeki orman projesi gibi başarı hikayeleri, umut veriyor (Daily Sabah, 2022). Türkiye, bu deneyimleri paylaşarak küresel restorasyon çabalarına katkıda bulunabilir.

Sonuç

Türkiye’nin çölleşme tehdidi, iklim değişikliği ve su kıtlığının bir yansıması. BM raporu, bu sorunun ciddiyetini ortaya koyarken, acil önlemlerin önemini vurguluyor. Sürdürülebilir su yönetimi, tarımsal yenilikler ve ağaçlandırma gibi adımlar, Türkiye’nin bu tehditle mücadelesinde kritik. Çölleşmeyle mücadele, sadece çevresel değil, sosyal ve ekonomik bir zorunluluk. Türkiye, bu konuda attığı adımlarla hem kendi geleceğini koruyabilir hem de küresel çapta örnek olabilir.

Kaynakça

• BBC News Türkçe. (2025). BM raporu: Türkiye’nin yüzde 88’i çölleşme riskiyle karşı karşıya.
• Daily Sabah. (2021, 17 Haziran). Turkey’s land rehabilitation combats drought, desertification. https://www.dailysabah.com/turkey/turkeys-land-rehabilitation-combats-drought-desertification/news
• Daily Sabah. (2022, 17 Haziran). Turkey fights desertification with trees and measures. https://www.dailysabah.com/turkey/turkey-fights-desertification-with-trees-and-measures/news
• SpringerLink. (2014). Global Climate Change, Desertification, and Its Consequences in Turkey and the Middle East. https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-4614-8417-2_17
• UNRIC. (2025, 7 Temmuz). Desertification and Drought Day 2025. https://unric.org/en/desertification-and-drought-day-2025/
• Yale e360. (2021, 30 Eylül). As the Climate Bakes, Turkey Faces a Future Without Water. https://e360.yale.edu/features/as-the-climate-bakes-turkey-faces-a-future-without-water