Tiflis

Tiflis (Gürcüce: თბილისი / Tbilisi), Gürcistan’ın başkenti ve en büyük şehridir. Kura Nehri’nin iki yakasında konumlanan şehir, 502 km²’lik bir alana yayılır ve 1.152 milyondan fazla nüfusa ev sahipliği yapar.

MS 5. yüzyılda İberya Kralı Vahtang Gorgasali tarafından kurulan Tiflis, tarih boyunca Gürcistan’ın siyasi ve kültürel merkezini temsil etmiştir. Çeşitli Gürcü krallıklarının ve cumhuriyetlerinin başkenti olarak hizmet veren şehir, zengin bir tarihi mirasın izlerini taşır.

Tiflis, modern mimarisiyle tarihi yapılarını bir araya getiren canlı bir şehirdir. Eski şehir, dar sokakları, geleneksel evleri ve tarihi kiliseleriyle ziyaretçilere büyüleyici bir atmosfer sunar. Modern Tiflis ise gökdelenler, alışveriş merkezleri ve kültürel mekanlarla şehrin dinamik yapısını yansıtır.

Tiflis, sadece tarihi ve kültürel zenginlikleriyle değil, aynı zamanda misafirperver insanları, lezzetli mutfağı ve hareketli gece hayatıyla da dikkat çeker. Gürcü misafirperverliğiyle ünlü şehir, ziyaretçilerine unutulmaz bir deneyim sunar.

Coğrafi ve Jeopolitik Konum

Tiflis, Gürcistan’ın doğusunda, Tiflis Havzası’nda yer alır. Kuzeyde Saguramo Dağları’nın güney yamacı, doğuda İgris Zageni Dağı’nın kuzeybatı bölümü ve güneyde Trialeti Dağları ile çevrilidir. Şehrin stratejik konumu, tarih boyunca Avrupa ile Asya’yı birbirine bağlayan önemli bir geçiş noktası olmasını sağlamıştır. Bu durum, Tiflis’in tarih boyunca çeşitli küresel güçler arasında bir çekişme noktası haline gelmesine yol açmıştır. Tarihi İpek Yolu’nun yakınında yer alması, Tiflis’in ekonomik ve kültürel gelişiminde büyük rol oynamıştır.

Kuruluş Efsanesi ve Tarihi Gelişimi

Tiflis’in Gürcüce adı “Tbilisi”nin kökeni bir efsaneye dayanmaktadır. Efsaneye göre, Kral Vahtang Gorgasali bir gün ava çıkar ve bir sülünün peşine eğitilmiş atmacasını salar. Uzun bir arayışın ardından sülün ve atmaca, sıcak su kaynaklarına düşmüş halde bulunur. Kral, bu sıcak su kaynaklarını çok beğenir ve burada bir kent kurulmasını emreder. Şehre, “ılık” anlamına gelen “Tbilisi” adı verilir.

Arkeolojik bulgular, Tiflis’in MÖ 4. binyılda bir yerleşim alanı olduğunu göstermektedir. Ancak yazılı kaynaklara göre, şehre ilk yerleşim 4. yüzyılın ikinci yarısında gerçekleşmiştir. Tiflis, Kral Vahtang Gorgasali tarafından yeniden inşa edilip imar edilmiştir. Vahtang Gorgasali’nin halefi I. Daçi Ucarmeli döneminde kentin sınırlarını genişleten surlar inşa edilmiş ve Tiflis, Gürcistan’ın başkenti olmuştur.

Ortaçağ ve Yabancı Hâkimiyeti

Tiflis, Ortaçağ boyunca çeşitli küresel güçler arasında bir mücadele sahası olmuştur. 570-580’de Sasaniler tarafından ele geçirilen şehir, 627’de Bizans İmparatoru Herakleios ve Hazarların birleşik ordusu tarafından kuşatılmış, ancak ele geçirilememiştir. 735-737 yıllarında Arap komutan II. Mervan İbn Muhammed tarafından kontrol edilen şehir, Tiflis Emirliği’nin merkezi olmuştur. 1068’de Selçuklu Sultanı Alp Arslan tarafından ele geçirilen Tiflis, 1122’de Kral Kurucu Davit tarafından Gürcü kontrolüne geri alınmıştır.

Gürcü Rönesansı ve Altın Çağı

Tiflis, 12. ve 13. yüzyıllarda Gürcistan’ın Altın Çağı’nı yaşamıştır. Kral Kurucu Davit döneminde Tiflis, birleşik Gürcü devletinin başkenti olmuştur. Bu dönemde Tiflis, Doğu Ortodoks dünyasının önemli bir edebiyat ve kültür merkezi haline gelmiştir. Ünlü Gürcü şair Şota Rustaveli, bu dönemde çalışmalarını Tiflis’te sürdürmüş ve büyük ihtimalle “Kaplan Postlu Şövalye” adlı eserini burada yazmıştır.

Moğol İstilası ve Sonraki Yüzyıllar

1236 yılında Moğol istilasıyla birlikte Tiflis, Moğol egemenliğine girmiştir. 1320’lerde Moğolların ülkeden çıkarılmasıyla Tiflis, yeniden Gürcü devletinin başkenti olmuştur. Ancak şehir, 14. yüzyıldan 18. yüzyılın sonlarına kadar Timurlenk, Cihan Şah ve Uzun Hasan gibi çeşitli güçlerin istilasına uğramıştır. 1795’te İran hükümdarı Ağa Muhammed Han tarafından işgal edilen şehir, büyük bir yıkıma uğramıştır.

Rusya Egemenliği ve Sovyet Dönemi

1801’de Kartli-Kaheti Krallığı’nın Rus İmparatorluğu’na ilhak edilmesinin ardından Tiflis, Kafkas Ordusu Başkomutanının merkezi olmuştur. Şehir, Rus Veliaht Prensi’nin Kafkasya’daki ikametgâhı haline gelmiş ve önemli ölçüde büyümüştür. 1936’da Gürcistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin başkenti olan Tiflis, Sovyet döneminde önemli bir siyasi, sosyal ve kültürel merkez haline gelmiştir. 1989 yılında Moskova yönetimine karşı düzenlenen gösteriler, Sovyet yönetiminin baskıcı politikalarına karşı bir direniş simgesi olmuştur.

Bağımsızlık Sonrası ve Günümüz

Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Tiflis, önemli bir istikrarsızlık ve kargaşa dönemi yaşamıştır. 1991-1992 yıllarındaki iç savaş sırasında şehir merkezinin önemli bir kısmı yıkılmış ve hasar görmüştür. 2003 yılında Gül Devrimi ile Eduard Şevardnadze’nin yönetimi sona ermiş ve şehirde göreceli bir istikrar ve ekonomik büyüme dönemi başlamıştır. Günümüzde Tiflis, Gürcistan’ın başkenti olarak siyasi, ekonomik ve kültürel bir merkez olma konumunu sürdürmektedir.

İklim ve Nüfus

Tiflis’te ılıman bir iklim hakimdir. Yaz aylarında sıcaklık 20 ila 32 °C arasında değişirken, kış aylarında 7 ila -1 °C arasında seyretmektedir. Şehir, tarih boyunca farklı kültürlerin, etnik grupların ve dinlerin bir arada yaşadığı mozaik bir kültüre sahip olmuştur. Günümüzde Tiflis, turistik yerleri, tarihi yapıları ve kültürel etkinlikleri ile ziyaretçilerini ağırlamaktadır.

Tiflis’te Gezilecek Yerler

Tiflis, köklü geçmişi, tarihi dokusu ve doğal güzellikleriyle ziyaretçilerine pek çok keşif fırsatı sunar. İşte Tiflis’te mutlaka görülmesi gereken yerler:

1. Narikala Kalesi: Şehrin en eski yapılarından biri olan Narikala Kalesi, Tiflis’in merkezinde yer alır ve şehre hakim bir konumda bulunur. Kale, 4. yüzyılda Persler tarafından inşa edilmiştir. Günümüzde, hem tarihi kalıntıları hem de muhteşem şehir manzarası ile ziyaretçilerin ilgisini çekmektedir.
2. Sameba Katedrali: Gürcistan’ın en büyük dini yapısı olan Sameba Katedrali, 2004 yılında tamamlanmış olup, Gürcü Ortodoks Kilisesi’nin merkezi konumundadır. Katedralin etkileyici mimarisi ve geniş avlusu, ziyaretçilerine huzur dolu anlar yaşatır.
3. Sioni Katedrali: Tiflis’in tarihi merkezinde yer alan Sioni Katedrali, 6. yüzyılda inşa edilmiştir. Gürcistan’ın Hristiyanlık tarihi açısından büyük öneme sahip olan katedral, Meryem Ana’ya adanmıştır ve günümüzde de aktif olarak kullanılmaktadır.
4. Özgürlük Meydanı: Tiflis’in merkezi ve en işlek noktalarından biri olan Özgürlük Meydanı, şehrin kalbinde yer alır. Meydanın ortasında, Gürcistan’ın özgürlüğünü sembolize eden altın kaplama Aziz George heykeli bulunmaktadır.
5. Rustaveli Bulvarı: Tiflis’in ana caddelerinden biri olan Rustaveli Bulvarı, alışveriş, yemek ve eğlence olanaklarıyla doludur. Bulvar üzerinde pek çok tarihi bina, tiyatro, müze ve mağaza yer alır. Gürcistan Ulusal Opera Tiyatrosu da bu bulvarda bulunmaktadır.
6. Ağmaşenebeli Bulvarı: Tiflis’in en canlı ve tarihi bölgelerinden biri olan Ağmaşenebeli Bulvarı, restore edilmiş 19. yüzyıl yapılarıyla ünlüdür. Kafeler, restoranlar ve mağazalarla dolu olan bu bulvar, hem yerli hem de yabancı turistlerin ilgisini çeker.
7. Tiflis Sülfür Hamamları: Abanotubani semtinde bulunan sülfür hamamları, Tiflis’in termal su kaynaklarından yararlanarak misafirlerine eşsiz bir spa deneyimi sunar. Hamamların tarihi, kentin kuruluş efsanesiyle de bağlantılıdır.
8. Mtatsminda Parkı: Tiflis’in en yüksek tepelerinden birinde bulunan Mtatsminda Parkı, eğlence parkı, restoranlar ve harika manzaralar sunar. Teleferik ile ulaşılabilen park, özellikle aileler ve doğa severler için ideal bir kaçamak noktasıdır.
9. Gürcistan Ulusal Müzesi: Gürcistan’ın zengin tarihini ve kültürel mirasını sergileyen Gürcistan Ulusal Müzesi, arkeolojik eserler, sanat koleksiyonları ve etnografik sergiler ile dikkat çeker. Müze, Tiflis’in en önemli kültürel duraklarından biridir.
10. Tiflis Botanik Bahçesi: Şehrin merkezine yakın bir konumda bulunan botanik bahçe, bitki çeşitliliği ve doğal güzellikleri ile ziyaretçilerini cezbeder. Yürüyüş yolları ve piknik alanları ile doğa ile iç içe keyifli vakit geçirebilirsiniz.

Tiflis, tarihi ve kültürel zenginlikleri ile ziyaretçilerine unutulmaz bir deneyim sunar. Her köşesi tarih kokan bu şehirde, keşfedilecek daha pek çok güzellik bulunmaktadır.