Formula 1

Formula 1 (kısaca F1), tek koltuklu, açık tekerlekli yarış arabaları için Uluslararası Otomobil Federasyonu (FIA) tarafından düzenlenen en prestijli motor sporları şampiyonasıdır. 1950’den bu yana her yıl düzenlenen FIA Formula 1 Dünya Şampiyonası, motor sporlarının zirvesini temsil eder ve dünya çapında milyonlarca hayranı kendine çeker.

“Formula”, spordaki tüm katılımcıların uyması gereken bir dizi teknik ve sportif kuralı ifade eder. Bu kurallar, rekabeti düzenlemeyi ve inovasyonu teşvik etmeyi amaçlar. Formula 1 sezonu, “Grand Prix” olarak bilinen bir dizi yarıştan oluşur. Bu yarışlar, dünyanın dört bir yanındaki özel olarak inşa edilmiş pistlerde veya halka açık yolların kapatılmasıyla oluşturulan sokak pistlerinde düzenlenir. Her Grand Prix’de sürücüler ve takımlar, Dünya Şampiyonası puanları için yarışırlar. Sezon sonunda en çok puanı toplayan sürücü, Dünya Sürücüler Şampiyonu olurken, en çok puanı toplayan takım ise Dünya Markalar Şampiyonu olur.

Formula 1, inanılmaz hızı ve teknolojik gelişmişliğiyle bilinir. Arabalar, inanılmaz derecede hızlı viraj alma hızlarına olanak tanıyan muazzam miktarda aerodinamik yere basma kuvveti üretmek için tasarlanmıştır. Bu yere basma kuvveti, büyük ölçüde arabaların ön ve arka kanatları tarafından üretilir, ancak aynı zamanda aracın arkasında türbülansa neden olarak arkadan gelen araçların takip etmesini ve sollamasını zorlaştırır. Bu sorunu ele almak ve daha yakın yarışları teşvik etmek için Formula 1, 2022’de yere basma kuvvetini artırmak ve türbülansı azaltmak için “yer etkisi” aerodinamiğine daha fazla odaklanan önemli teknik düzenlemeler getirdi.

Spor, karmaşık stratejileri, sıkı rekabeti ve yetenekli sürücüleri ile ünlüdür. Sürücülerin, FIA’nın en yüksek yarış lisansı sınıfı olan bir Süper Lisansa sahip olması gerekir ve dünyanın en yetenekli sürücüleri arasında kabul edilir. Formula 1 takımları, arabalarını tasarlamak, geliştirmek ve yarışmak için önemli miktarda kaynak harcayan, son derece yetenekli mühendisler ve teknisyenlerden oluşan büyük gruplar istihdam etmektedir. Sporun yüksek maliyeti, genellikle kapsamlı bir şekilde rapor edilen mali ve politik savaşlara yol açar.

Formula 1, küresel bir izleyici kitlesine sahip, dünya çapında yayınlanan ve dünya çapında milyonlarca hayranı kendine çeken oldukça popüler bir spordur. Sporun artan popülaritesi, yeni pazarlara, özellikle de Asya, Orta Doğu ve Amerika’ya doğru bir genişlemeye yol açmıştır.

Formula 1 Araçları

Modern Formula 1 araçları, açık tekerlekli, tek kişilik yarış araçlarıdır. Takımlar araçlarını kendileri tasarlarken, motor ve bazı parçalar genellikle büyük otomobil üreticileri tarafından sağlanır.

Başlangıçta 3.0 litrelik V10 motorlar kullanan Formula 1, 2006 yılında yapılan kural değişikliğiyle 2.4 litrelik V8 motorlara geçiş yaptı. Bu motorlar dakikada 18.000 devirde 700-750 beygir gücü üretiyordu. 2008’de getirilen bir kuralla her aracın iki yarış boyunca aynı motoru kullanması zorunlu hale getirildi. Ancak daha sonraki değişikliklerle pilotlara sezon boyunca sekiz motor kullanma hakkı tanındı ve motor değişikliği stratejisi takımlara bırakıldı.

2014 yılında yapılan önemli bir değişiklikle, 2.4 litrelik V8 motorların yerini 1.6 litrelik turboşarjlı V6 motorlar aldı. Bu motorlar, dakikada 15.000 devirde 750-800 beygir gücü üretiyor ve minimum 145 kilogram ağırlığında olması gerekiyor.

Sekiz ileri yarı otomatik vites kutularına sahip olan F1 araçlarında, sürücüler direksiyondaki düğmeleri kullanarak debriyaja basmadan vites değiştirebiliyor.

Formula 1 araçları, diğer tüm tek kişilik yarış araçlarından daha hızlı ve teknolojik olarak daha gelişmiştir. Örneğin, ABD’deki IndyCar serisinde kullanılan araçlardan daha hafif ve teknolojik açıdan daha ileri seviyedeler.

Formula 1 Tarihçesi

Formula 1 yarışlarının kökenleri, 1920’ler ve 1930’larda Avrupa’da düzenlenen Grand Prix motor yarışlarına dayanır. “Formula”, tüm katılımcıların ve araçların uyması gereken kurallar dizisini ifade eder. II. Dünya Savaşı’nın ardından, 1946’da yeni bir “Formula 1” kuralları seti belirlendi. Savaş öncesinde de Dünya Şampiyonası hedefiyle birçok Grand Prix yarışı düzenlenmişti, ancak ilk Dünya Sürücüler Şampiyonası 1947 yılına kadar hayata geçirilemedi. İlk dünya şampiyonası yarışı ise 1950’de İngiltere’nin Silverstone pistinde gerçekleşti. Üreticiler için ayrı bir şampiyona ise 1958’de düzenlenmeye başlandı.

1960’lar ve 1970’lerde, Güney Afrika ve İngiltere gibi ülkelerde ulusal Formula 1 şampiyonaları da düzenleniyordu. Dünya Şampiyonası dışında kalan bu Formula 1 yarışları uzun yıllar boyunca devam etti, ancak artan maliyetler nedeniyle 1983’te sona erdi.

---

1950’de başlayan Formula 1’in ilk yılları, Alfa Romeo, Ferrari, Mercedes-Benz ve Maserati gibi köklü otomobil üreticilerinin ve Juan Manuel Fangio gibi efsanevi pilotların hakimiyetine sahne oldu. İlk şampiyonluğu Alfa Romeo ile Nino Farina kazansa da, Fangio 5 şampiyonlukla dönemin en başarılı pilotu oldu. Stirling Moss gibi yetenekli isimler ise şampiyonluğa ulaşamadı.

İlk sezonlarda savaş öncesi arabalar kullanılırken, 1952 ve 1953’te Formula Two kuralları uygulandı. 1954’te motor hacminin 2.5 litreye sınırlanmasıyla Mercedes-Benz, yenilikçi W196 modeliyle iki yıl üst üste şampiyon oldu.

Formula 1 Yarışlarındaki Teknolojik Gelişmeler

Motoru Ortada Olan Arabaların Hakimiyeti: Cooper’ın öncülük ettiği motoru ortada olan arabalar (ilk olarak Jack Brabham tarafından popüler hale getirildi), 1961’e kadar Formula 1’de baskın tasarım haline geldi ve sporu sonsuza dek değiştirdi.

İngiliz Hakimiyeti: Mike Hawthorn’ın 1958’deki zaferinden sonra Colin Chapman’ın Lotus’u, Jim Clark ve Jackie Stewart gibi sürücüler tarafından yönlendirilen 1962 ile 1973 yılları arasında Formula 1’e hakim oldu ve bu dönem İngiliz takımları ve sürücüleri için altın bir çağ oldu.

Yenilikçi Şasi Tasarımı: 1962’de Lotus, motoru ortada olan arabalar kadar önemli olarak kabul edilen devrim niteliğinde bir yenilik olan alüminyum monocoque şasiyi tanıttı.

Sponsorluğun Başlangıcı: 1968’de Lotus, Formula 1 arabalarında ticari sponsorluğu başlatarak ve sporun ticari geleceğinin yolunu açarak Imperial Tobacco için marka tanıtımlarına öncülük etti.

Aerodinamik Gelişmeler: 1960’ların sonlarında kanatçıkların ortaya çıkması ve 1970’lerin sonlarında Lotus’un yer etkisi aerodinamiğini kullanması, aerodinamiğin artan önemini vurgulayarak daha yüksek viraj hızlarına ve Formula 1 araçlarının performansında dikkate değer bir gelişmeye yol açtı.

Formula 1, 1981’den 1990’ların sonuna kadar büyük değişimler ve dramayla dolu bir dönemden geçti.

Concorde Anlaşması ve Ecclestone’un Yükselişi: 1981 Concorde Anlaşması, takımlar ve FISA-FOCA savaşı arasında istikrar getirerek Bernie Ecclestone’a sporun finansal kontrolünü verdi.

Turbo Devri ve Kontrolü: 1977’de başlayan turbo motorlar, 1980’lerde 1000 beygir gücünü aşan inanılmaz güçlere ulaştı. Güvenlik endişeleri ve maliyetleri kontrol altına almak için FIA, yakıt sınırlamaları, takviye yasakları ve sonunda 1989’da turboşarjın tamamen yasaklanmasını getirdi.

Sürücü Yardımları ve Yasaklanması: 1990’larda aktif süspansiyon ve çekiş kontrolü gibi elektronik sürücü yardımları yaygınlaştı, ancak FIA, sürücü becerisini gölgelediği gerekçesiyle 1994’te çoğunu yasakladı.

McLaren ve Williams Hakimiyeti: McLaren ve Williams, 1980’ler ve 1990’larda Honda ve Renault gibi motor üreticilerinin desteğiyle sporu domine etti ve çok sayıda şampiyonluk kazandı.

Senna-Prost Rekabeti: Ayrton Senna ve Alain Prost arasındaki yoğun rekabet, 1980’lerin sonlarında ve 1990’ların başlarında F1’i belirledi. Rekabetlerine Senna’nın 1994’te trajik ölümü son verdi.

Güvenlik Geliştirmeleri: Senna ve Roland Ratzenberger’in 1994’teki ölümleri, FIA’yı güvenlik standartlarını önemli ölçüde iyileştirmek için harekete geçirdi ve bu da 2014’e kadar (Jules Bianchi) başka bir ölümcül kaza yaşanmamasını sağladı.

Artan Maliyetler ve Takım Çekilmeleri: Teknolojik gelişmeler, F1’de yarışmanın maliyetini önemli ölçüde artırdı ve bu da daha küçük takımlar üzerinde baskı yarattı ve 1990’dan itibaren çok sayıda takımın çekilmesine yol açtı.

Formula 1 1999-2008 Dönemi, Değişiklikler ve Tartışmalar

Michael Schumacher ve Ferrari Dönemi (1999-2004):

Michael Schumacher ve Ferrari, 1999 ile 2004 yılları arasında beş art arda sürücüler şampiyonluğu ve altı art arda üreticiler şampiyonluğu kazandı.
Schumacher, bu dönemde birçok yeni rekor kırdı:
* En çok Grand Prix galibiyeti (91)
* Bir sezonda en çok galibiyet (18 yarışın 13’ü)
* En çok şampiyon olan sürücü (7)
2003 sezonunda Kimi Raikkönen, dünya şampiyonluğunu sadece 2 puan farkla kaçırdı.

Rekabet ve Değişim Dönemi (2005-2008):

• 2005 yılında Fernando Alonso, Renault ile şampiyonluğu kazanarak Schumacher’in hakimiyetine son verdi.
• 2005 sezonu, Raikkönen ve Alonso arasındaki çekişmeyle oldukça heyecanlı geçti.
• 2006’da Renault ve Alonso şampiyonluğu tekrar kazandı.
• Yedi kez dünya şampiyonu Michael Schumacher, 2006 İtalya GP’sinin ardından Formula 1’den emekli olduğunu açıkladı.
• 2007 sezonunda Kimi Raikkönen, son yarışta şampiyonluğu 1 puan farkla kazandı. Sezon ayrıca casusluk skandalıyla damgasını vurdu.
• 2008’de Lewis Hamilton, yine son yarışta 1 puan farkla şampiyon oldu.

Kurallar ve Teknik Düzenlemeler:

• FIA, pistteki rekabeti artırmak ve maliyetleri düşürmek için şampiyona kurallarında sık sık değişiklikler yaptı.
• Takım emirleri, 2003 yılında yaşanan bir dizi olayın ardından yasaklandı.
• Diğer değişiklikler arasında sıralama formatı, puanlama sistemi, teknik düzenlemeler ve motor/lastik kullanım süreleri yer alıyor.
• Michelin ve Bridgestone arasındaki lastik savaşı tur sürelerini kısaltmasına rağmen, 2005 Amerika GP’sinde bazı takımlar lastiklerin güvensiz olduğunu iddia etti.
• 2006’dan itibaren enerji verimliliği, Max Mosley’nin “yeşil” Formula 1 vizyonuyla önemli bir faktör haline geldi.

Takımlar ve Üreticiler:

• 1983’ten beri Formula 1, Williams, McLaren ve Benetton gibi uzmanlaşmış yarış takımları tarafından domine edildi.
• Bu takımlar, Mercedes-Benz, Honda, Renault ve Ford gibi büyük otomobil üreticilerinin motorlarını kullandı.
• 2000 yılında Ford, Jaguar Racing ile spora katılarak 1985’ten beri ilk yeni üretici takımı oldu.
• 2006’dan itibaren Renault, BMW, Toyota, Honda ve Ferrari gibi üretici takımları şampiyonaya hakim oldu.
• Üretici takımları, Grand Prix Manufacturers Association (GPMA) aracılığıyla Formula 1’in ticari gelirlerinden daha büyük bir pay almaya ve sporun geleceğinde daha fazla söz sahibi olmaya başladı.

Sonuç olarak, Formula 1, en üst düzey motor sporları şampiyonluğunu temsil eden, hız, teknoloji, rekabet ve eğlenceyi birleştiren küresel bir fenomendir.

Referanslar

• formula1.com
• Formula 1 – Wikipedia
• History of Formula One – Wikipedia