Kariye Camii, İstanbul’un Fatih ilçesinde yer alan ve Bizans döneminden kalma önemli bir tarihi yapıdır. Aslen Khora Kilisesi olarak inşa edilen bu yapı, 1511 yılında camiye çevrilmiş 1945’te ise ulusal anıt ilan edilmiştir. Bakanlar Kurulu kararı ile 1948 yılında Müzeler İdaresi’ne bağlı bir müze hâline getirilmiştir. 21 Ağustos 2020 tarihli Cumhurbaşkanlığı Kararnamesiyle ile yeniden camii statüsüne çevrilen yapı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından titizlikle restore edilerek, 6 Mayıs 2024 tarihinde tekrar cami olarak ibadete açılmış ve ziyaretçilerine kapılarını sonuna kadar aralamıştır.
Tarihi:
Kesin olarak bilinmemekle birlikte bazı kaynaklara göre 536 yılında Bizans İmparatoru Jüstinyen ve eşi Theodora tarafından Meryem Ana’ya adanarak inşa edilen Kariye Camii, Bizans mimarisinin en güzel örneklerinden biridir. Tuğla ve taş kullanılarak inşa edilen yapı, merkezi kubbeli bir plana sahiptir. Narteks, ana kilise ve apse olmak üzere üç ana bölümden oluşmaktadır. Ana kilise, Bizans mozaik sanatının en önemli eserlerinden bazılarını barındırmaktadır.
Mimari Plan ve Unsurlar:
Kariye Camii, Bizans mimarisinin en güzel örneklerinden biridir. Yapı, tuğla ve taş kullanılarak inşa edilmiş ve merkezi kubbeli bir plana sahiptir. Bu plan, Bizans kiliselerinde sıklıkla kullanılan ve kutsallığı simgeleyen bir unsurdur.
Ana Bölümler:
Kariye Camii üç ana bölümden oluşmaktadır:
- Narteks: Ana kiliseye giriş bölümüdür. Nartekste, vaftiz törenlerinin gerçekleştirildiği bir havuz ve dini figürlerin tasvir edildiği freskler bulunmaktadır.
- Ana Kilise (Naos): İbadetlerin yapıldığı ana mekandır. Ana kilise, Bizans mozaik sanatının en önemli eserlerinden bazılarını barındırmaktadır. Bu mozaiklerde İncil’den sahneler, Meryem Ana’nın hayatı ve azizlerin tasvirleri yer almaktadır.
- Apse: Ana kilisenin doğu ucunda yer alan ve kutsal mihrabın bulunduğu bölümüdür. Apse, Bizans kiliselerinde genellikle yarım daire şeklindedir ve mozaiklerle süslenmiştir.
Kubbe ve Pencereler:
Ana kilisenin ortasında yer alan kubbe, yapının en etkileyici mimari unsurlarından biridir. Kubbe, Bizans mimarisinde gökyüzünü ve Tanrı’yı simgeler. Pencereler ise doğal ışığın içeri girmesini sağlayarak mekanın aydınlık ve ferah olmasına katkıda bulunur.
Diğer Mimari Detaylar:
- Duvarlar: Duvarlar, tuğla ve taş kullanılarak inşa edilmiştir. Duvarlarda, dini figürlerin tasvir edildiği freskler ve mozaikler bulunmaktadır.
- Zemin: Zemin, mermerden yapılmıştır. Mozaiklerle süslenmiş zemin, kilisenin kutsallığını simgelemektedir.
- Sütunlar: Ana kiliseyi üç nefe ayıran sütunlar, mermerden yapılmıştır. Sütun başlıkları, Bizans sanatının zarif detaylarını yansıtmaktadır.
Eşsiz Mozaikler:
Kariye Camii’nin mozaikleri, dünyanın en önemli Bizans mozaikleri arasında kabul edilmektedir. 14. yüzyılda yapılan restorasyon sırasında büyük ölçüde korunmuş bu mozaikler, canlı renkleri, kompozisyonları ve figürlerin gerçekçi tasvirleri ile dikkat çekmektedir. Mozaiklerde İncil’den sahneler, Meryem Ana’nın hayatı ve azizlerin tasvirleri yer almaktadır.
Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün Restorasyon Çalışmaları:
Kültür ve Turizm Bakanlığı Vakıflar Genel Müdürlüğü, Kariye Camii’nin özgün değerlerini korumak ve gelecek nesillere aktarmak amacıyla kapsamlı bir restorasyon çalışması başlatmıştır. Restorasyon çalışmaları 2020 yılında başlamış ve 4 yıl sürmüştür. Bu süreçte mozaiklerin temizliği ve restorasyonu, duvarların onarımı ve ahşap işlerinin yenilenmesi gibi birçok işlem titizlikle gerçekleştirilmiştir.
Kariye Camii’nin Önemi:
Kariye Camii, tarihi, mimarisi ve mozaikleri ile sadece İstanbul için değil, tüm dünya için önemli bir kültürel mirastır. Bu cami, Bizans İmparatorluğu’nun ihtişamını ve Bizans sanatının ustalığını gözler önüne sermektedir.
Kaynaklar
- https://tr.wikipedia.org/wiki/Kariye_Camii
- https://en.wikipedia.org/wiki/The_Chora
- https://muzeler.org/kariye-muzesi–809454
