Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü
Kandilli Rasathanesi, 1868 yılında Rasathane-i Amire adıyla kurulan bir kurumdur. Başlangıçta hava tahminlerini telgraf ile diğer merkezlere iletmek amacıyla kurulan bu rasathane, günümüzde deprem araştırmaları üzerine odaklanan bir araştırma enstitüsü haline gelmiştir. Deprem mühendisliği, jeodezi gibi konularda çalışmalarını sürdüren Kandilli Rasathanesi önde gelen bir kuruluştur.
Tarihçe
Rasathane-i Amire, başlangıçta bir meteoroloji gözlem istasyonu olarak kurulmuş olsa da, astronomi ve sismoloji gözlemevi olma hedefi taşıyordu. Belgeler, küresel gözlemevleri arasında önemli bir kurum olarak tanınma çabası içinde olduğunu göstermektedir. Meteorolojik gözlemlerin yanı sıra deprem gibi diğer doğa olaylarıyla da ilgiliydi. Gözlemevinin direktörü Coumbary, önemini vurgulayarak İstanbul’da doğru saat tutmak için bir salıncaklı saat ve teodolit temin edilmesini talep etti. 1872’de yayımlanan Rasathane-i Amire Salnamesi, gezegenler, kuyruklu yıldızlar, yıldız mesafeleri, yıldız zamanının güneş zamanına çevrilmesi, yıldız yüksekliklerinin belirlenmesi ve enlem hesaplaması gibi çeşitli konuları kapsayan bir astronomi takvimini içeriyordu. Coumbary, kendisi de bir deprem kataloğu yayımladı ve gözlemeye bildirilen depremlerin kayıtlarını tutarak bu bilgileri Avrupa’daki meslektaşlarıyla paylaştı.
Salih Zeki Bey, Coumbary’nin ölümünden sonra Rasathane-i Amire müdürlüğüne atandı. Müdürlük döneminde, 1899’da yaşanan iki depremin ardından bölgede incelemelerde bulunmak için izin istedi. Ayrıca, dersler vermeye devam etti.
1906 yılında Salih Zeki Bey, Darülfünun’un Genel Müdürü oldu ve rasathane, Kâtip Bedii Bey’in gözetimi altında Maçka’daki bir odada bulunan sismograflarla birlikte taşındı. Maçka’ya taşınmadan önce, rasathane kısa bir süre Beyoğlu Parmakkapı’daki ahşap bir binada faaliyet gösteriyordu. Darüşşafaka’daki hocası olan Makridi Bey, Émil Lacoine ile birlikte meteoroloji gözlemleri yapıyordu ve bu çalışmaları burada gerçekleştirildi.
1908 yılında 31 Mart Vakası sırasında rasathane, isyancılar tarafından gözlem ekipmanları ve sismografalarla birlikte tahrip edildi. Korunması için toplanan alet parçaları Kabataş Lisesi’ne teslim edildi. Liseye verilen parçalar arasında 8 cm çapında bir dürbün de bulunuyordu. Dönemin padişahının, muhtemelen bu dürbünü kullanarak Güneş’in önünden geçen Merkür gezegenini Yıldız Sarayı’ndan gözlemlediği düşünülüyor.
Cumhuriyet Dönemi
1925 yılından itibaren Cumhuriyet hükümeti, Kandilli Rasathanesi’nin gelişmesi için inşaat, tesisat ve alet alımları için büyük miktarlarda para tahsis etmiştir. 1925 yılında İstanbul’a gelen ekvatoryal dürbün için sağlanan ödenekle 1926 yılında dürbün binasının temelleri atılmış ve atölye ile kütüphane binaları tamamlanmıştır. 1928 yılında dürbün binasının duvarları yapılmış ve deprem binası tamamlanmıştır. Ancak çalışmalar sonucunda ekvatoryal dürbünün yerleştirilmesi ve dürbün binasının kullanıma açılması 1935 yılında gerçekleşmiştir. Dürbün binası, güneş leke gözlemleri için kullanılmaktadır.
1930 yılında temeli atılan Sismoloji binası ve laboratuvarı 1934 yılında tamamlanmıştır. İki katlı bir yapı olan bu binanın bir bölümü idari bürolardan oluşurken, diğer bölümünde sismograf aletleri ve raf aletler bulunmaktadır. Binanın tasarımı, sismografların titreşimlerden etkilenmemesi için özel olarak yapılmıştır. 2006 yılında bu bina müze olarak düzenlenmiş ve sismograflar da orijinal yerlerinde sergilenmektedir.
1937 yılında mıknatıs ayar binası ve varyometre kavının inşaatına başlanmış, 1938 yılında tamamlanmış ve sonraki yıllarda kayıtlar alınmıştır. Jeodezi Ana Bilim Dalı olarak kullanılan Zaman Astronomisi binasının inşasına 1945 yılında başlanmış ve 1947 yılında hizmete açılmıştır. Bu bina aynı zamanda müdürlük ve yönetim binası olarak da kullanılmıştır.
Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, günümüzde Türkiye’nin en önemli deprem araştırma merkezlerinden biridir. Enstitü, deprem aktivitesi ve jeolojik araştırmalar üzerine çalışmalar yürütmekte ve birçok deprem izleme istasyonuna ev sahipliği yapmaktadır.
Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, yer bilimleri alanında çok sayıda uzman, bilim insanı ve araştırmacıya ev sahipliği yapmaktadır. Bu uzmanlar, deprem aktivitelerinin izlenmesi, analiz edilmesi ve gelecekteki olası tehlikelerin belirlenmesi konusunda çalışmalar yapmaktadır. Ayrıca, enstitüde gerçekleştirilen araştırmalar, depreme dayanıklı yapıların tasarımı ve risk yönetimi gibi önemli konularda da bilgi sağlamaktadır.
Bunun yanı sıra, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, halkı deprem ve benzeri doğal afetler konusunda bilgilendirmeyi amaçlayan bir misyona sahiptir. Çeşitli eğitim programları, seminerler ve bilgilendirme kampanyaları düzenlenerek, insanların depremlere hazırlıklı olmaları ve güvenli davranmaları sağlanmaktadır. Ayrıca, depremle ilgili son gelişmeler ve bilimsel çalışmalar halka açık olarak paylaşılmaktadır.
Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Türkiye’nin deprem kuşağında bulunduğunu ve düzenli olarak sarsıntılar yaşadığını göz önünde bulundurarak, deprem konusuna dair bilgi ve araştırmalarını sürekli olarak ilerletmektedir. Bu sayede, ülkedeki deprem riskini azaltmak ve halkın güvenliğini sağlamak için önemli bir rol oynamaktadır.
Amaçları:
- Yer sarsıntıları ve doğal afetlerin izlenmesi, araştırılması ve incelenmesi,
- Her türlü mekanik, elektrik ve elektronik ölçme sistemlerinin geliştirilmesi,
- Bölgesel ve küresel deprem tehlikesinin belirlenmesi ve deprem öncü belirtilerinin takibi,
- Depremlerle ilgili tehlike ve risk analizlerinin yapılması,
- Deprem zararlarının azaltılması için toplum bilincinin oluşturulması ve bilimsel çalışmaların yaygınlaştırılması.
Görevleri:
- Türkiye genelinde deprem aktivitesini izlemek ve kaydetmek,
- Deprem araştırmaları yapmak, deprem olasılığını değerlendirmek ve depremle ilgili önemli bilimsel veriler sağlamak,
- Depremle ilgili uyarı ve bilgilendirmeleri kamuoyuna duyurmak,
- Ulusal ve uluslararası kuruluşlarla iş birliği yaparak ortak projeler yürütmek,
- Deprem bilincini oluşturmak amacıyla eğitim ve seminerler düzenlemek.
Faaliyetleri ve İşlevleri:
- Deprem izleme ağı: Kandilli Rasathanesi, Türkiye geneline yayılmış bir ağ üzerinden deprem faaliyetlerini izlemektedir. Bu ağ, depremlerin anlık kaydedildiği istasyonlardan oluşur.
- Deprem araştırmaları: Enstitü, deprem olasılığını ve farklı deprem türlerini araştırmak için bilimsel çalışmalar yapmaktadır. Bu çalışmalar çeşitli jeofiziksel yöntemler, veri analizi ve matematiksel modeller kullanılarak gerçekleştirilir.
- Deprem bilgilendirme ve uyarı sistemleri: Kandilli Rasathanesi, deprem tehlikesiyle ilgili halkı bilgilendirmek adına çeşitli projeler yürütmektedir. Deprem uyarı sistemleri ve deprem bilgi paylaşımı bu projelerin bir parçasıdır.
- Eğitim ve seminerler: Enstitü, deprem bilincini artırmak amacıyla halka yönelik eğitim ve seminerler düzenlemektedir. Bu etkinliklerde deprem risklerinin azaltılması ve doğru davranışların benimsenmesi konularına odaklanılır.
Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü, Türkiye’nin deprem aktivitesini izleyen, depremle ilgili araştırmalar yapan ve halkın bilinçlenmesi için çalışmalar yürüten bir kurumdur. Uzun yıllardır yaptığı çalışmalar ve sağladığı bilimsel verilerle Türkiye’nin deprem bilincini artırmaya ve deprem zararlarını azaltmaya yönelik önemli bir rol üstlenmektedir.
Kandilli Rasathanesi Nerede?
Kandilli Rasathanesi, İstanbul’un Üsküdar ilçesindeki Boğaza bakan bir tepede bulunan önemli bir Türk bilim kurumudur.
Geçmişten Günümüze Kandilli Rasathanesi Yönetimi
| TARİH ARALIĞI | AÇIKLAMA |
| 1868 – 1895 | Coumbary – yardımcısı Mösyö Montani (1877 Osmanlı Devlet Salnamesi) Émil Lacoine Efendi (1891-1892 Osmanlı Devlet Salnamesi) |
| 1895 – 1908 | Salih Zeki – yardımcısı bilinmiyor. Salih Zeki Bey dönemine ait bilgiler çok sınırlıdır. |
| 1911 – 1943 | Fatin Gökmen – yardımcısı Kemal Erkman |
| 1943 – 1962 | Kemal Erkman – yardımcısı Yakup Elbek |
| 1962 – 1970 | Osman Necip Sipahioğlu – yardımcıları Muammer Dizer, Nevzat Öcal, Tarık Gökmen |
| 1970 – 1982 | Muammer Dizer – yardımcısı Tarık Gökmen (Fatin Gökmen’in oğlu) |
| 1982 – 1991 | Muammer Dizer – yardımcısı Ahmet Mete Işıkara |
| 1991 – 2001 | Ahmet Mete Işıkara – yardımcıları Cemil Gürbüz, Balamir Üçer, Bilge Siyahi |
| 2002 – 2006 | Gülay Barbarosoğlu – yardımcıları Mustafa Aktar, Niyazi Türkelli |
| 2006 – | Gülay Altay – yardımcısı Cemil Gürbüz |
